Recordjaar zwarte sterns in de Zouweboezem

Zwarte sterns hebben het moeilijk in Nederland. Het aantal zwarte sterns is de laatste decennia met ruim 90% afgenomen. In de eerste decennia van de twintigste eeuw nestelden er vermoedelijk tot 20.000 paren in Nederland. Dit aantal nam af tot rond 1300 omstreeks 1990 en bleef sindsdien min of meer stabiel (Bron: Sovon). Door die gigantische afname staat de soort op de Rode Lijst.

De afname van het aantal broedende zwarte sterns werd in eerste instantie veroorzaakt door ontginning en verdroging van broedplaatsen. In recentere tijden is voedselgebrek het grootste probleem. Zo verdween de soort uit voedselarme hoogveenplassen tegelijk met de vis, een gevolg van verzuring. Gebrek aan nestgelegenheid in voedselrijke wateren, met name door het verdwijnen van krabbenscheer waarop ze hun nesten maken, wordt regionaal ondervangen door het uitleggen van nestvlotjes.

Ook in de Zouweboezem wordt deze Rode Lijst-soort geholpen met een ruim aanbod aan nestvlotjes. Rond 30 april, wat ooit Koninginnedag was, moeten ze klaarliggen voor de zwarte sterns, vertelt René Garskamp, boswachter bij het Zuid-Hollands Landschap en nauw betrokken bij het wel en wee van de zwarte sterns in het gebied. Rondom de houten nestvlotjes is tegenwoordig wat gaas aangebracht, omdat anders meerkoeten en allerlei soorten eenden tijdens de broedtijd ervoor zorgen dat eieren in het water vallen als ze op de vlotjes gaan zitten.

“De eerste zwarte sterns die terug komen van hun overwinteringsgebieden, zoeken de nestvlotjes uit die het verst weg liggen van waar mensen komen, dat zijn de A-locaties. Het zijn verstoringsgevoelige vogels. Mensen moeten er dus sowieso bij weg blijven.”

Om de tweede kolonie die is ontstaan in het gebied – op een plek waar ze vroeger ook broedden – te beschermen, zijn drijfbalken in een zijarm te water gelaten. Daardoor kunnen recreanten op het water de kolonie niet meer verstoren. De plek is bovendien weer veel opener gemaakt door het ontstane bos te rooien en dat weten de zwarte sterns dus ook te waarderen.

Een belangrijke succesfactor voor de Zouweboezem is ook de mogelijkheid om voldoende te eten te vinden op het bloemrijke grasland in de directe omgeving van het moeras waar hun nesten zich bevinden. Rene: “Als we maaien hangen er zo vijftig zwarte sterns achter ons.”

2024 gaat dus in de boeken als een recordjaar in de Zouweboezem. Afgelopen 10 jaar schommelde het aantal broedparen tussen grofweg 20 en 30 paar. Alleen in 1995 (45) en 2000 (42) kwam de kolonie daarbij in de buurt. Waarom het specifiek dit jaar tot z’n uitschieter kwam, durft René niet te zeggen. “We doen ons best voor de zwarte sterns met allerlei maatregelen, maar het zijn soms ook toevallige omstandigheden waardoor het ene jaar beter is dan het andere. Denk aan het weer, omstandigheden tijdens de trek of bij andere broedplekken, of soms de aanwezigheid van een grondpredator zoals een marter. We zijn er natuurlijk wel blij mee.”