Paradijsvogels in West-Papoea bedreigd

Na een uur steil omhoog klimmen in het oerwoud van West-Papoea zag ik hem dansen, de arfakparotia; op het eerste gezicht een onopvallende zwarte vogel, ondanks de helblauwe ogen. Adembenemend is zijn balts. De vogel springt elegant heen en weer om met zijn fluorescerende borstveren te pronken. Hij draait met zijn kop om z’n zes pluimen goed uit te laten uitkomen. In het bos heeft hij voor deze voorstelling een open plek speciaal opgeruimd om het een potentiële partner naar de zin te maken.

Maar het vrouwtje is niet onder de indruk van zijn dans en opruimen. De danser reageert met een ordinair hard gekrijs als hij wordt afgewezen. Dat het geen match wordt, is inderdaad jammer, want veel keuze hebben de vrouwtjes eigenlijk niet. Dat vertelt vogelgids Zeth Wonggor me. Zeth begeleidde een aantal jaren geleden ook David Attenborough bij opnames. Daar kwam een gedenkwaardig filmpje uit voort.

Zeth is hoofd van het dorpje Syoubri in Arfak en aangewezen gids voor avontuurlijke vogelaars. Hij weet precies waar de paradijsvogels zitten en dus ook dat er van de zeven nog slechts een over is in het gebied. Zijn verhaal over een teloorgang wordt beaamd door natuurbeschermers, zoals van het WWF. Ook zij slaan alarm over het voortbestaan van de vogels en riepen op tot extra bescherming.

De bedreiging van de paradijsvogels heeft een reeks oorzaken: bomenkap, jacht en handel in dieren. Zeth heeft dit allemaal zien gebeuren. Door de groei van industrie in de regio en de bijbehorende infrastructuur wordt er veel bos gekapt, waardoor het beschikbare territorium voor de paradijsvogels sterk achteruit is gegaan.

De vooruitzichten zijn wat dat betreft niet gunstig. De bossen van West-Papoea, samen met de oostkant van het eiland Papua Nieuw-Guinea, worden beschouwd als een van de meest bedreigde gebieden op aarde door het Wereldnatuurfonds. Met name de palmolie industrie maakt een verwoestende opmars in het gebied. Lokale Papoea-leiders en milieuorganisaties voeren strijd om deze massale ontbossing een halt toe te roepen.   

Het dorp Syoubri gedijt goed bij het vogeltoerisme dat in samenwerking met de Stichting Duurzame Samenleving Papua Barat (SDSP) en de lokale overheid tot stand is gekomen. Helaas heeft dit succes een keerzijde. In de zeer arme omliggende gemeenschappen is nijd ontstaan, ondanks pogingen van Zeth om tot een oplossing te komen. Wat is het geval? In deze dorpen zijn of de vogels niet te vinden, of er is onvoldoende kennis om toeristen aan te trekken en uit jaloezie schieten gefrustreerde dorpsbewoners de vogels bij Syoubri neer.

De lokale conflicten zoals rondom Syoubri zijn geen onbekend fenomeen in de regio, maar vooral plaatselijk een probleem. Veel erger is de structurele jacht op paradijsvogels voor de handel. Uit eerder onderzoek blijkt dat deze smokkel in exotische dieren vooral door Indonesische soldaten wordt gedaan als bijverdienste. Dat gebeurt naar het verluidt vooral door Indonesische soldaten, bij wijze van bijverdienste; een publiek geheim in de regio, dat slechts af en toe naar buiten komt. 

West-Papoea wordt door Indonesië afgeschermd van de rest van de wereld. Er loopt een slepend conflict waarbij de oorspronkelijke bevolking hard wordt onderdrukt. Een bijeffect van deze omstandigheden is een bijna vogelvrije jacht op exotische dieren. Ondanks dat het illegaal is, durft niemand het leger hier op aan te spreken. De mensen die dat zouden moeten doen, hoge ambtenaren en commissarissen, hebben niet zelden thuis een opgezette paradijsvogel op een prominente plek staan, een ultiem statussymbool. Zo stimuleren ze de jacht juist.

Ceremoniële jacht op de paradijsvogels is overigens bij wet toegestaan. De veren worden gebruikt voor kostuums. Deze manier van jacht vormt geen bedreiging voor de paradijsvogels in tegenstelling tot de jacht voor financieel gewin.

Een lichtpuntje in deze moeilijke situatie is te vinden in de inzet van vogelgids Zeth Wonggor. Hij brengt partijen zoals rivaliserende gemeenschappen en de overheid bijeen en hij treedt op als, zoals hij zelf stelt, 'beschermer van de paradijsvogels'.

Het allerbelangrijkste is dat hij zorgt voor een omslag in de manier van denken over het behoud van de natuur. Door jonge mensen op te leiden tot vogelgids, geeft hij ze een manier om te kunnen voorzien in hun onderhoud en laat hij ze inzien dat paradijsvogels het waard zijn om beschermd te worden. 

Filmpje van de arfakparotia in actie. (Stella Roos Peters)