Op reis met de grutto

In Nederland zijn we gezegend met een batterij aan uitstekende vogelfotografen die de prachtigste foto’s van de grutto maken. Wadend in een plas, lopend in een weiland, scherend door de lucht. In mooi strijklicht op een paaltje of met de zon die achter de kop van de grutto achter de horizon zakt. Onze nationale vogel wordt door natuurfotografen duidelijk op handen gedragen.

Het boek ‘Grutto! De reis van onze nationale vogel’ laat de grutto ook buiten onze landsgrenzen zien. En dat levert spectaculaire beelden op. Van de grutto zelf, maar ook de landschappen waar de grutto leeft: van IJsland tot diep in Afrika. En hier bewijst de drone zijn meerwaarde.

De landschappen waar de grutto doorheen trekt en broedt zijn vastgelegd vanuit vogelperspectief en hebben zo extra zeggingskracht. En dan helpt het dat de foto’s paginabreed zijn afgedrukt. Zoals de eenzame grutto die door een grasveld loopt met op de achtergrond de woeste kale bergen van IJsland.

Daar vliegt de grutto vanuit Afrika dus ook gewoon helemaal naartoe. En dan moet hij in dat onbarmhartige IJslandse landschap ook nog eens zien te overleven én kuikens grootbrengen. Bij het doorbladeren van het boek groeit het respect voor onze nationale vogel met de minuut.

Tussen de foto’s door maak je nader kennis met de grutto. In korte, helder door Rob Buiter opgeschreven hoofstukken leer je dat onze nationale vogel eigenlijk een buitenlander is, via welke route ze naar Afrika trekken en hoe de vogel probeert te overleven in een continue veranderende wereld. Het verhaal start in de uitgestrekte veenmoerassen van Estland waar de oer-Grutto nog leeft zoals hij ooit leefde in Nederland.

Verder, diep in de binnenlanden van Afrika in Senegal overwintert de grutto in mangrovebossen tussen de vissers en rijstboeren. Vroeg in februari start de lange tocht naar Europa. In Portugal verzamelen tienduizenden vogels om vervolgens de laatste etappe af te leggen naar Nederland.

Overal op de route ligt gevaar op de loer. Van jagende roofvogels tot maaimachines en slagregens. Het boek sluit af met het verhaal van gruttoboeren en vogelbeschermers die alles op alles zetten om de ‘Koning van de weide’ te behouden en een hoopvol perspectief in IJsland waar het de grutto wel voor de wind gaat.

Maar de drager van dit boek zijn de fenomenale foto’s. Ze zijn gemaakt door Ruben Smit en de gerenommeerde natuurfotografen Ruurd Jelle van der Leij, Lars Soerink en Melchert Meijer zu Schlochtern. Neem de foto van twee grutto’s in Estland. Ze zitten niet op weidepaaltjes, maar als noordelijke uilen op de toppen van twee hoge dode bomen. Op de wacht voor hun jongen die diep beneden door het hoogveen scharrelen. Een bijna surrealistische foto. Maar het is waarschijnlijk precies het oer-landschap zoals de grutto’s dat ooit koloniseerden in Nederland.

Nog zo’n indrukwekkende plaat: de zon gaat onder in een baai en op de achtergrond zie je lampjes branden. Het lijkt een ondergelopen maïsveld waarvan de stoppels boven water uit steken. Maar bij nadere beschouwing blijken het duizenden grutto’s die met hun poten in het water staan. Ze overnachten in de delta van de Taag. Precies op het punt waar de rivier bij Lissabon in de Atlantische Oceaan stroomt. De foto krijgt daarmee direct een wrange actualiteit: de Portugezen willen op deze plek op korte termijn een giga-vliegveld aanleggen.

Een laatste voorbeeld van hoe pakkend de fotografie is. Een verlaten gruttonest. Er liggen vier eieren in een plasje water. De eieren zijn al aangepikt. Maar de stortbui die het land onder water heeft gezet, heeft de eieren al te veel afgekoeld en de kuikens gaan het niet redden. Het kale beeld van het doorweekte nest grijpt je aan. En  illustreert zoals meer foto’s in het boek welke obstakels een grutto allemaal moet overwinnen om überhaupt jongen groot te krijgen. Na het lezen van dit boek lijkt dat eens te meer een wereldprestatie.