Oeverzones cruciaal voor gezond IJsselmeergebied

Waar we nu spreken van het IJsselmeer, Markermeer en de Randmeren, was dat ooit de Zuiderzee: een zeer rijk gebied met natuurlijke land-water en zoet-zout overgangen. Na de komst van de Afsluitdijk veranderden deze gebieden van overwegend brak naar een zoetwatermeer met harde randen van stortsteen, vooral ook na een aantal inpolderingen.

Daardoor verdween de dynamiek in het gebied, werd ook het waterpeil strak gereguleerd en zijn de graduele land-water overgangszones en verbindingen met het achterland grotendeels verdwenen, terwijl deze zo belangrijk zijn voor de kwaliteit van de natuur. Het IJsselmeer werd een soort badkuip zonder veel oeverzones.

Het IJsselmeergebied vormt het grootste zoetwatermeer van West-Europa en is niet alleen voor het onderwaterleven belangrijk. Gelegen op de Oost-Atlantische trekroute is het ook voor vele vogels een cruciaal gebied om te broeden, uit te rusten en eten te vinden. Jaarrond gebruiken vele tienduizenden vogels dit natuurgebied, zoals bijvoorbeeld visdief en zwarte stern. Reden voor Europa om het IJsselmeergebied de internationale status Natura 2000 te geven. De status gebiedt Nederland om goed voor de vogels te zorgen. En dat kan beduidend beter. 

Vis- en vogelstanden zijn drastisch afgenomen in het IJsselmeergebied, maar we kunnen het tij keren. En er gebeurt al veel om het gebied veel natuurlijker te maken.

Denk aan projecten vanuit de Programmatische Aanpak Grote Wateren. Vogelbescherming werkt daarnaast met steun van de Nationale Postcode Loterij aan een viertal voorbeeldprojecten om zachte landwaterovergangen te ontwikkelen met voor- en achteroevers en de nodige visverbindingen, zonder afbreuk te doen aan de zoetwatervoorziening en waterveiligheid.

In dat kader hebben we Sportvisserij Nederland gevraagd alle kennis te bundelen over de betekenis van landwaterovergangen. Belangrijke input voor alle ontwikkelingen in het IJsselmeergebied en onze samenwerking in de Coalitie Blauwe Hart Natuurlijk.

Het kennisdocument van Sportvisserij Nederland biedt een belangrijke onderbouwing van het belang van zachte, graduele land-water zones voor vis. Dit soort zones zijn essentieel als paai- en opgroeigebied van vis en een belangrijke aanvulling voor het voedselweb. Zo wordt het voedsel van visetende vogels veiliggesteld.

Maar meer soorten profiteren dan alleen de vissen en de visetende vogels. Zo vindt de grote karekiet zijn laatste broedlocaties in oeverzones in het IJsselmeergebied Zwarte Meer). De soort is afhankelijk van grote insecten om zijn jongen te voeren en stevige waterrietstengels om een nest in te bouwen. Met meer zachte landwaterovergangen in het IJsselmeergebied ontstaat er voor deze ernstig bedreigde rietvogel meer broedgelegenheid.

Verder zijn zachte landwaterovergangen die in verbinding staan met het achterland niet alleen van belang voor de in- en uitstroom van vis, maar ook voor uitwisseling van belangrijke voedingsstoffen. Meer oeverzone-leefgebied en een sterker voedselweb resulteert uiteindelijk in een gezonder ecosysteem en een betere vis- en vogelstand van het IJsselmeergebied.

Meer weten?

Kennisdocument Functies van land-waterovergangen voor vissen