Ode aan de ‘reisvogel’

In het fraai uitgevoerde boek Reisvogels weten fotograaf Jan van de Kam en auteur Theunis Piersma hun fascinatie voor migrerende steltlopers goed over te brengen. Aan de hand van vele foto’s en enkele korte teksten krijgt de lezer een prachtige inleiding op deze trekvogels van weides en wadden.

Niet alleen ‘onze trekweg’ staat centraal in Reisvogels - met als essentieel knooppunt de Waddenzee, waar miljoenen vogels van afhankelijk zijn - óók maak je kennis met de flyways van Amerika en Azië-Oceanië. Je leest het in een avond uit, maar een rustiger tempo wordt aanbevolen, dan dringt het allemaal wat beter door.

De foto’s in het boek zijn een lust voor het oog. De fotograaf lijkt niet zozeer gericht op glamour-plaatjes, maar wil eerder bepaald gedrag inzichtelijk maken, of iets zeggen over de - soms onherbergzame - landschappen waarin de steltlopers leven en hoe die zich tot elkaar verhouden. En dat lukt ook goed. Prettig is dat de foto’s allemaal goed beschreven worden, daardoor snap je beter wat je eigenlijk ziet.

De beelden zijn veelal heel groot afgebeeld, waardoor vooral de foto’s van verder af tot de verbeelding spreken. Een enkel keertje zit de vouw van het boek het genieten van de foto wat in de weg.

Aan de hand van enkele thema’s ‘praat’ auteur en veelgeroemd onderzoeker Theunis Piersma je in evenzovele hoofdstukken bij over steltlopers. Denk aan onderwerpen zoals ‘voedsel’, ‘gevaar’ of ‘flyways’. Wie niet al ingevoerd is, zal versteld staan van de beschreven wonderen van de natuur.

Neem de afstanden die sommige langeafstandstrekkers afleggen. Een aantal soorten vliegt al gauw meer dan 10.000 kilometer actief op 5 kilometer hoogte. Dat alleen al is verbazingwekkend - ze werken harder dan een wielrenner in de Tour de France, zegt Piersma -, hóe ze dat kunnen is nog wonderlijker. Daarvoor transformeert hun lichaam compleet. Organen die de vogels niet gebruiken tijdens hun trektochten krimpen voor vertrek, eigenlijk doen ze dat allemaal behalve hart, hersenen en borstspieren. Aan de buitenkant niet waarneembaar, maar aan de binnenkant een heel ander soort vogel, een ‘vliegmachine’ noemt Piersma het.

De bewondering voor deze migrerende vogels spat van de pagina’s, het boek heet dan niet voor niets in de ondertitel ‘een ode aan de vogels die plaatsen en mensen wereldwijd verbinden’. Piersma weet bijvoorbeeld ook duidelijk te maken dat steltlopers niet zomaar wat doen. “Steltlopers bereizen de wereld om optimaal te profiteren van de steeds veranderde lokale foerageermogelijkheden.”

In het verlengde daarvan wordt ook zonneklaar dat we ontzettend zuinig moeten zijn op de gebieden waar die steltlopers op af komen. Dat geldt voor gebieden in de Chinese Zee, maar ook voor het Werelderfgoed Waddenzee: de bedreigingen zijn legio.

Een langeafstandstrekker als de Kerstman zou raad moeten weten met deze Reisvogels.