Nico’s Gewiekste Vogelgids

We zijn het zó gewend: de vertrouwde vogelgids, ingedeeld naar vogelfamilies. De ervaren vogelaar vindt daarin geroutineerd z’n weg. De duikers en futen vooraan, ongeveer halverwege de meeuwen en sterns. En de gorzen zoek je automatisch achterin. Gesneden koek voor de kenner. Maar lastig voor de beginnende vogelaar. Nico de Haan komt nu met een geheel nieuwe benadering. Aan de hand van kleur, vorm, gedrag en/of het soort gebied waar je bent, zoek je naar de juiste vogel.

Nico legt het uit: “In mijn leven heb ik heel wat excursies geleid. Menigmaal zag ik de beginnende vogelaar worstelen met de gangbare veldgids. Je ziet voor de eerste keer een steltloper. Ga er maar aan staan! De veldgids toont je tientallen opties. Dat werkt ontmoedigend. Soms ook misleidend. Tijdens een excursie hield zich in de verte een groepje grutto’s op. Iemand kwam met de gids in de hand tot de stellige overtuiging dat het de gestreepte strandloper was, een zeldzame vogel uit verre arctische streken. Ik snap die verwarring.”

Dat kan anders, dacht Nico. Een overzichtelijke, toegankelijke gids voor de beginnende vogelaar. Nico: “Ik ga uit van de waarneming en moedig aan tot goed observeren. Kijk naar kleur, het gedrag, de vorm en het formaat van de vogel en waar de vogel zich bevindt: het type leefgebied. Dat zijn meteen ook de vier ‘sleutels’ van de gids. Via één of meerdere van deze invalshoeken kom je tot een beperkt aantal waarschijnlijke soorten, en op z’n best tot dé waargenomen soort.”

In het veld houdt zich een grote, witte vogel op. Je slaat de gids open bij ‘kleur’ en je ziet overzichtelijk tien grote witte vogelsoorten gegroepeerd met de belangrijkste kenmerken. De kans is groot dat je dan meteen de grote zilverreiger herkent. Wat pagina’s verder komen deze witte vogels met een trefzekere beschrijving terug, wat nog meer zekerheid geeft over de waarneming. Zo zijn ook de zwarte vogels gegroepeerd, de vogels met een rode borst, kleurrijke vogels et cetera. Nico: “De gids is vooral een visueel avontuur; de tekst is ondersteunend en moet vooral geen onnodige ballast zijn. Je zult met deze gids echt wel eens een keer misgrijpen en er niet uitkomen. Maar met een score van 95 procent ben ik dik tevreden.’

Naast ‘kleur’ kun je dus ook via andere invalshoeken de waargenomen vogel zoeken: de vorm en het formaat van de vogel; het gedrag; of via de ingang ‘waar ben ik?’ bijvoorbeeld bos, weiland of kust. In de Gewiekste Vogelgids prijken zo’n 300 vogelsoorten. Daar kom je in ons land goed mee weg. Een hoofdstukje om met slimme ezelsbruggetjes de vogelzang te leren kennen, maakt de gids compleet.

Decennialang was Nico de Haan zélf onze gids door vogelland. En nu in boekvorm. Hij heeft er jarenlang op gebroed. Door de coronacrisis vond hij de rust en ruimte om de gids samen met Elwin van der Kolk te voltooien. “De Gewiekste vogelgids is vermoedelijk, na een tiental vogelboeken, wel mijn laatste vogelboek. Het klinkt misschien gek en – onbedoeld –  wat hoogdravend, maar ik zie het ook een beetje als een erfenis die ik wil achterlaten aan vogelminnend Nederland. Een toegankelijke gids waar generaties weer mee toe kunnen om vogels te leren kennen en waarderen. Daarmee hoop ik ook bij te dragen aan het draagvlak voor vogel- en natuurbescherming. Ik ben tenslotte ambassadeur van Vogelbescherming, en daar ben ik trots op.” Die trots is wederzijds.

Tekst: Paula Huigen