Hedwigepolder gijzelt Eems-Dollard

Ooit was Nederland één grote delta. Het is niet toevallig dat de twee resterende estuaria - plekken waar een rivier vrij in zee uitstroomt - op onze rijksgrenzen met België en Duitsland liggen: de Westerschelde en de Eems-Dollard. Alle overige riviermondingen - waar we zelf over gaan - zijn afgedamd en ingedijkt door onze noeste waterbouwers.

Estuaria zijn van nature zeer rijke gebieden. De ontmoeting van zee en rivier zorgt voor een ongekend hoge voedselrijkdom. Algen staan aan de basis van een rijk gevulde voedselketen. Estuaria hebben daardoor een belangrijke functie als kraamkamer voor vissen, tankstation voor trekvogels en onmisbare schakel voor vissen die vanuit zee de rivier opzwemmen, of omgekeerd natuurlijk.

Sterke vertroebeling

De industrie in de Groninger havens staat aan de vooravond van een vergroeningsoperatie richting een circulaire economie

Maar estuaria zijn ook zeer geschikt voor havens en industrie. Zowel langs de Westerschelde als de Eems heeft de economie een grote vlucht genomen. Langs de Eems worden cruiseschepen gebouwd, Volkswagens op transport gezet en zijn energiecentrales als paddenstoelen uit de grond geschoten, met de RWE-kolencentrale als laatste 'aanwinst'. Dit ging gepaard met het stapsgewijs verruimen van vaargeulen en continu baggeren.

In de Eems-Dollard heeft dit geleid tot een sterke vertroebeling. Met als gevolg dat het estuarium zich uit ecologisch oogpunt in een bedroevende staat bevindt. Al aan de basis van de voedselketen gaat het mis, omdat algen verstoken blijven van zonlicht. Door de troebelheid en perioden van zuurstofloosheid kunnen vissen de rivier niet meer opzwemmen.

De industrie in de Groninger havens staat aan de vooravond van een vergroeningsoperatie richting een circulaire economie. Zowel grondstoffen als energie zullen meer en meer uit herwinbare bronnen betrokken worden. Een belangrijke reden voor Google om voor de Eemshaven te kiezen als locatie voor een datacenter was dat hier 100 procent duurzame energie gegarandeerd kon worden.

Ecologisch gezond estuarium

Merkwaardig genoeg vormt de slechte ecologische staat van het estuarium nu een bedreiging voor een verdere economische ontwikkeling. Elke nieuwe vestiging of uitbreiding van bedrijven kan leiden tot een verdere verslechtering van de natuur, waardoor het verkrijgen van de benodigde vergunningen steeds moeilijker of zelfs onmogelijk wordt.

Vanuit deze gedeelde analyse is er een bijzondere coalitie ontstaan tussen natuurorganisaties, bedrijfsleven en de overheden. Gezamenlijk einddoel is een ecologisch gezond estuarium dat tegen een stootje kan en daarmee ook ruimte biedt aan een duurzame economische ontwikkeling. En nadat vorig jaar de natuurorganisaties hun goede wil lieten zien door geen bezwaar te maken tegen verruiming van de vaargeul naar de Eemshaven, steunt het bedrijfsleven nu de lobby in Den Haag voor de noodzakelijke stappen om tot natuurherstel te komen.

In de eerste plaats moet de doelstelling voor natuurherstel verankerd worden in een 'verbeterdoelstelling' bij de aanwijzing van het Natura2000 gebied Eems-Dollard, later dit jaar door Economische Zaken. Tegelijkertijd moet minister Melanie Schultz van Infrastructuur en Milieu (I&M) een besluit nemen over een pakket maatregelen gericht op natuurherstel. In Groningen bestaat breed draagvlak voor een 'verbeterdoelstelling'. Maar ook de Natuurvisie en Natuurambities van het Rijk spreken heel concreet over ecologische verbetering van de Eems-Dollard.

'Behoudsdoelstelling'

Toch neigt de staatssecretaris naar een 'behouddoelstelling', bevreesd voor een tweede Hedwigepolder. Voor de natuur van de Eems-Dollard betekent dit behoud van ellende. En I&M kan rustig achterover leunen en andere prioriteiten stellen. Waar Europa terecht van Nederland verwacht dat we onze verantwoordelijkheid nemen voor natuurgebieden van Europees belang - de Duitsers doen dat ook aan hun zijde van de grens - dreigt nu het omgekeerde te gebeuren.

Als vertegenwoordigers van de Coalitie Wadden Natuurlijk roepen wij het kabinet op samen met ons, bedrijfsleven en regionale overheden, 40 jaar van tegenstelling tussen economie en ecologie in de Eems-Dollard te doorbreken en dit momentum te benutten voor ecologisch herstel van één van onze laatste twee estuaria.

Vanuit een verbeterdoelstelling kunnen we de komende jaren aan de slag gaan met een actief slibbeheer in de Eems-Dollard. Dat betekent een gedeelte van de bagger aan land brengen en toepassen in de landbouw en als grondstof voor aardbevingsbestendige dijken. De eerste vrachten slib zijn al uitgereden op landbouwgronden in de Veenkoloniën. We gaan werken aan een kustzone die weer slib kan opnemen en internationaal een voorbeeld wordt voor kusten die meegroeien met de zeespiegelstijging. Zonder ontpoldering, maar veilig achter de Waddendijk.

Door: Marco Glastra, directeur van Het Groninger Landscap. Wilfred Alblas, regiodirecteur Noord van Natuurmonumenten. Fred Wouters, directeur van de Vogelbescherming