Vogelonderzoek

Hoe gaat het met een vogelsoort? Wat veroorzaakt een eventuele achteruitgang? Wat zijn effectieve maatregelen om die achteruitgang aan te pakken en een soort te beschermen? Het zijn vragen waarvoor grondig wetenschappelijk onderzoek nodig is. Vogelbescherming ondersteunt en initieert om die reden wetenschappelijk onderzoek. Op basis van de beste beschikbare kennis formuleren we onze beschermingsmaatregelen.

Omdat een gedegen onderbouwing van ons werk erg belangrijk is, wordt Vogelbescherming bijgestaan door twee wetenschappelijke begeleidingscommissies. In deze commissies zitten wetenschappers en experts die ons adviseren over actuele thema’s en meedenken over (toekomstige) standpunten en plannen van Vogelbescherming. 

Wetenschappelijke begeleidingscommissie ecologie

Om vogels effectief te beschermen, is het cruciaal om de levenscyclus van vogels te begrijpen en kennis te hebben van de wisselwerking tussen individuen, populaties en hun leefomgeving.  Wetenschappelijke begeleidingscommissie ecologie richt zich op de ecologische onderbouwing van het werk van Vogelbescherming. De commissie helpt ons te beslissen hoe we ons beschermingswerk het beste kunnen inzetten om bedreigingen voor vogels te keren. Leden: Prof. Dr. Ir. Christiaan Both (RUG), Dr. Arnold van den Burg (Biosphere Science Productions), Dr. Tamar Lok (NIOZ), Prof. Dr. Maarten Loonen (RUG), Drs. Ruurd Noordhuis (Deltares.nl) en Dr. Julia Stahl (Sovon).

Wetenschappelijke begeleidingscommissie samenleving

Een belangrijk deel van de missie van Vogelbescherming is om de samenleving te informeren over het belang van natuur, de belevingswaarde, de bedreigingen en handelingsperspectieven om zelf bij te dragen aan het beschermen van vogels. Het begrijpen van en meebewegen met de maatschappij is hiervoor heel belangrijk. De commissie denkt met ons mee over sociaal-maatschappelijke vraagstukken die verbonden zijn met ons werk, en adviseert over hoe we kunnen inspelen op ontwikkelingen in de samenleving. Leden: Prof. Dr. Noelle Aarts (RU), Prof. Dr. Agnes van den Berg (UU), Prof. Dr. Pieter van Beukering (VU) en Prof. Dr. Hens Runhaar (UU).

Sovon Vogelonderzoek Nederland verzorgt betrouwbare cijfers over de vogelstand, dankzij vele vrijwillige vogeltellers en een professionele, wetenschappelijke organisatie. Deze cijfers vormen veelal een basis voor de uitvoering en ontwikkeling van het beschermingswerk van Vogelbescherming.

CAPS is een samenwerkingsverband tussen het NIOO-KNAW (Dierecologie en het Vogeltrekstation), Sovon Vogelonderzoek Nederland, het Institute for Water and Wetland Research van de Radboud Universiteit Nijmegen en Vogelbescherming. Het is hét netwerk- en kenniscentrum voor onderzoek naar de demografie van vogelpopulaties (aantalverloop, voortplanting en overleving) en de invloeden daarop om vogels op die manier effectief te kunnen beschermen.

Jarenlang heeft Vogelbescherming samen met het Wereld Natuur Fonds het onderzoek gesteund van hoogleraar Theunis Piersma, wereldvermaard onderzoeker naar trekvogels, die zich ook sterk maakt voor de bescherming van vogels op vele fronten. Zo was hij een belangrijke motor achter een betere bescherming van trekvogels in de Chinese Zee.

Living on the edge

In het kader van het project Living on the Edge betaalde Vogelbescherming mee aan een grootschalig onderzoek naar bomen in de Sahel-regio. Duidelijk werd in welke bomen vogels daadwerkelijk voedsel vinden, een essentieel gegeven voor vele herbebossingsprojecten waar ‘onze trekvogels’ zoals de gekraagde roodstaart, wielewaal, koekoek en nachtegaal van profiteren.

Wadden Sea Flyway Initiative

In 2014 ondersteunde Vogelbescherming via het Programma naar een Rijke Waddenzee en het Wadden Sea Flyway Initiative de grootste simultaan vogeltelling langs de zogeheten Atlantische trekroute, begeleid door Sovon. Van het hoge Europese noorden naar het diepe Afrikaanse zuiden. Lees er hier meer over. Een vervolg is in de maak.

Zenderonderzoeken 

Vogelbescherming stimuleert onderzoek naar trekvogels via zenders en geolocators, in heden en verleden. Sommige soorten zijn nu live online te volgen, zoals de grutto (Kening fan 'e Griede) en de grauwe kiekendief (Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels). In het verleden werd op verschillende manieren zenderonderzoek ondersteunt naar onder meer de purperreiger, de roerdomp en de boerenzwaluw. In 2016 werden 7 grote karekieten uitgerust met geolocators.

Over hoe natuur en vogels zich in een stedelijke omgeving zich gedragen, is nog veel onbekend. Vogelbescherming ondersteunt onderzoek naar stadsvogels op verschillende manieren. Dat doen we door het Meetnet Urbane Soorten (MUS) te ondersteunen. Gegevens uit dit Meetnet leidden onder meer tot de Stadsvogelbalans, klik hier voor de meest recent editie.
Ook steunen we ring-MUS, een project van het Vogelstrekstation.

Verder verzamelen we gegevens over natuur in de stad via zogeheten citizen science, zoals het Jaarrond Tuintelling-project.

Vogelbescherming heeft recent onderzoek naar de ecologie van weidevogels vertaald naar praktische factsheets voor terreinbeheerders, boeren en weidevogelbeschermers. Ze zijn hier gratis te downloaden.

Nederland telt 78 vogelsoorten die op de Rode Lijst staan. Tegen de tijd dat vogels op de Rode Lijst komen, is het soms al te laat om iets te doen aan de achteruitgang. Daarom hebben Vogelbescherming en Sovon hard gewerkt aan het ontwikkelen van een Early Warning en Alert Protocol (EWAP). Dit model geeft inzicht in mogelijke oorzaken voor een achteruitgang. Vogelsoorten die in de gevarenzone terecht dreigen te komen, komen daardoor veel eerder op de radar. Voor effectieve beschermingsmaatregelen is vroegtijdig ingrijpen een voorwaarde en deze methodiek maakt niet alleen dat mogelijk, Vogelbescherming weet door deze manier van kijken ook beter waar het probleem zit, en wat we moeten doen om de situatie te verbeteren.

Met behulp van het EWAP heeft Vogelbescherming Nederland de oranje lijst opgesteld. Daarop staan 22 soorten die nog niet aan de criteria van de Rode Lijst voldoen maar waarvan wordt aangenomen dat ze dat in de nabije toekomst wel zullen gaan doen. Lees meer over de Oranje Lijst (pdf, 184 kb).

De oranje lijst wordt sinds 2013 gepubliceerd in het hart van de Vogelbalans van Sovon. Hierin worden de belangrijkste ontwikkelingen in de huidige vogelstand in Nederland weergegeven.