Roodhalsfuut
Red-necked Grebe, Podiceps grisegena - Futen (Podicipedidae)
Rode lijst
De roodhalsfuut is geen alledaagse verschijning. Pas sinds 1985 is het een jaarlijkse broedvogel in ons land, in zeer kleine aantallen. In Drentse veengebieden lijkt de roodhalsfuut een min of meer vaste verschijning als broedvogel. Ook elders kunnen ze opduiken. Het is een broedvogel van overwegend Midden- en Oost-Europa. In West-Europa heeft de soort geen aaneengesloten verspreidingsgebied.
Snel naar informatie over:
Herkenning
In prachtkleed goed herkenbaar aan sterk contrasterende tekening van roodbruine hals, gedeeltelijk grijswitte kop met zwart bovendeel. Snavel zwart met geel aan de basis. Winterkleed grijsbruin van boven, onder wit, koptekening met zwart tot onder de ogen, grijsbruine wangen en witte bef/oorstreek. Kleiner en meer gedrongen dan gewone fuut. Teugel (tussen oog en snavel) i.t.t. bij fuut donker. Jongen gestreept.
Geluid
Luidruchtig in broedtijd, met klagende roepen.
40–50 cm, spanwijdte 77–85 cm
Cursus Vogels in Nederland
Leefwijze
Broeden
Broedperiode van half mei tot in juli. Nest is een platform van plantenmateriaal, vastgemaakt aan riet of onderwatervegetatie. Broedt meestal solitair, soms in losse kolonies. Gemiddeld 4-5 eieren. Tweede broedsel is zeldzaam. Jongen worden net als bij gewone fuut door ouders gedragen op rug.
Leefgebied
Heeft in vergelijking met gewone fuut voorkeur voor kleinere wateren van soms zelfs minder dan 1 ha. Het kunnen ook meertjes zijn in dicht bosgebied. Hoeveelheid vis van minder belang dan beschikbaarheid ongewervelden, samenhangend met rijke vegetaties. Broedplaatsen vaak gedeeld met broedkolonies meeuwen, die voor bescherming zorgen. In winter vooral op zout water (baaien, ondiepe kusten).
Voedsel
Hoofdzakelijk ongewervelden, met name waterinsecten en hun larven, ook grondinsecten en in mindere mate vis. Prooien worden duikend of zwemmend over het wateroppervlak met hoofd onderwater bemachtigd. Insecten worden ook van wateroppervlak of van watervegetatie gepakt.
Vogeltrek
Vanuit de Europese broedgebieden kent de roodhalsfuut zowel trekbewegingen als gewone verspreiding vanuit het broedgebied naar andere wateren, met name getijdegebieden. Europese overwinteringsgebieden zijn langs de Europese westkust, Baltische en Kaspische Zee, ook wel Zwarte Zee. In ons land na de broedtijd op zoete en zoute wateren (Deltagebied), meestal solitair of enkele exemplaren bijeen. Het gaat om enkele tientallen vogels.
Verspreiding en aantal
uiterst schaarse broedvogel | jaarrond aanwezig | doortrekker en wintergast in uiterst klein aantal
In ons land maximaal een tiental broedparen per jaar. Broedgebieden hoofdzakelijk in Drenthe, op vloeivelden en vennen in veengebieden. Kan spontaan elders opduiken als de omstandigheden gunstig zijn.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 17-18 (in 2023) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 25-50 (in 2016-2021) |
| Doortrekkers | 30-60, okt,mrt (in 2016-2021) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Winterwaarnemingen op luwe plaatsen (havens bijvoorbeeld) in de Delta.
In Europa
De roodhalsfuut is een broedvogel van overwegend Midden- en Oost-Europa. In West-Europa heeft de soort geen aaneengesloten verspreidingsgebied. Grotere aantallen komen voor in onder meer Oekraïne, Letland en Roemenië. Ook in Duitsland, Denemarken en Zweden present. In Duitsland broedvogel met enkele honderden tot meer dan duizend broedparen.
Meer informatie
Bescherming
Om de roodhalsfuut te helpen zich vast in Nederland te wortelen, is aandacht nodig voor het behoud en het creëren van optimaal broedgebied. Dat zijn in oppervlakte niet al te grote, ondiepe wateren met rijke vegetaties, zowel langs de oevers als onderwater. Deze vegetaties staan garant voor een ruim aanbod aan waterinsecten, larven, slakjes, kreeftjes en dergelijke, het voornaamste voedsel in de broedperiode. Natuurlijke waterpeilen en goede waterkwaliteit zijn vereisten voor broedhabitat.
De roodhalsfuut staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. In de categorie Gevoelig. Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat wij doen
Vogelbescherming zet zich op verschillende manieren in voor de bijzondere natuurkwaliteit van de wetlands in Nederland. Van zulke plekken moet de roodhalsfuut het hebben. Dat gaat zowel over juridische bescherming, de aanleg van 'nieuwe natuur' als dat we via vrijwillige WetlandWachten een oog in het zeil houden. Zij spreken overheden en terreinbeherende organisaties aan op het voorkomen van lokale misstanden.
Wat kun jij doen
De roodhalsfuut kan profiteren van de aanleg van wetlands en van plas-drasgebieden. Voor deze soort zijn verder een goede waterkwaliteit en natuurlijke peilfluctuaties belangrijk, met hoge winter- en voorjaarsfluctuaties, waardoor er goed ontwikkelde oever- en watervegetaties ontstaan. Zo kan de soort nestelen en is er wat te eten aan ongewervelde dieren die in zulke vegetaties een plek hebben.
Meer weten?
Actuele berichten
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De roodhalsfuut is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn roodhalsfuten beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de roodhalsfuut wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van roodhalsfuten zijn alleen gedurende het broedseizoen beschermd. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal