Rechtszaak Greenpeace: onvermijdelijk na jarenlang uitstel

“Het gaat slecht met veel vogels in Nederlandse natuurgebieden. Stikstofneerslag is daar een belangrijke oorzaak van”, vertelt Karsten Schipperheijn, directeur van Vogelbescherming Nederland. Stikstof komt onder andere uit mest van de intensieve veeteelt, en uit uitlaatgassen van auto’s, vliegtuigen en fabrieken.

De grote hoeveelheid stikstof verstoort het natuurlijk evenwicht. Sommige planten zoals grassen en brandnetels groeien er goed door, terwijl andere planten juist verdwijnen. Dat bedreigt kwetsbare vogelsoorten zoals de tapuit: die leeft in een omgeving van stuivend zand, en dat verdwijnt door het oprukkende gras. Bekend zijn ook de koolmezen die niet genoeg kalk binnenkrijgen, waardoor hun jongen soms al met gebroken pootjes uit het ei komen. Het kalkgebrek is het gevolg van verzuring van de grond door stikstof.

De overheid is volgens de wet verplicht de natuur te herstellen en te beschermen. Ze moet dus maatregelen nemen om de hoeveelheid stikstof in de natuur terug te brengen. Maar die maatregelen komen slechts langzaam op gang, en leveren voorlopig nog nauwelijks vooruitgang op. Al in 2019 werd de overheid daarvoor door de rechter op de vingers getikt.

Duidelijk is dat de doelen voor 2025 uit de stikstofwet, op deze manier niet worden gehaald. En dat terwijl de schadelijkheid van stikstof voor de natuur nog groter blijkt te zijn dan tot nu toe gedacht. De meest kwetsbare natuur dreigt onherstelbaar beschadigd te worden. Directeur Karsten Schipperheijn: “Vogelbescherming ziet dat met het huidige tempo het natuurherstel niet gehaald gaat worden. We kunnen niet langer wachten. De zaak van Greenpeace krijgt dan ook onze volle steun.”

Greenpeace was vorig jaar al een bodemprocedure begonnen tegen de Staat, om maatregelen tegen stikstofneerslag af te dwingen. Maar omdat een dergelijke rechtszaak jaren kan duren, komt de uitspraak te laat voor de meest kwetsbare natuur. Om onherstelbare schade te voorkomen, wil Greenpeace nu met een kort geding een snelle uitspraak van de rechter vragen.

Als de rechter Greenpeace gelijk geeft, moet de overheid waarschijnlijk ingrijpende maatregelen nemen. Vooral boeren kunnen daar hard door getroffen worden, bijvoorbeeld door verplichte uitkoop van veeteeltbedrijven die veel stikstof uitstoten. Ook zouden boeren verplicht kunnen worden minder gebruik te maken van krachtvoer, of minder dieren per hectare te houden. Dit is een pijnlijk en onvermijdelijk gevolg van jarenlang uitstelgedrag door de overheid.

De natuurschade door stikstof is een probleem van de hele maatschappij. Daar mogen boeren niet alleen voor opdraaien. Vogelbescherming vindt daarom dat de overheid hen moet helpen om de overstap te maken naar natuurinclusief boeren. We werken nauw samen met boeren die op deze manier produceren: op hun bedrijf geven ze ruimte aan natuur en houden ze rekening met weidevogels. Voor deze natuurdiensten horen zij een eerlijke vergoeding te krijgen. Met langjarige contracten en het beschikbaar maken van grond kan de overheid hen zekerheid bieden. Vogelbescherming hoopt dat de uitspraak van de rechter deze ontwikkeling zal stimuleren.

Daarnaast zouden ook andere sectoren zoals transport en industrie hun uitstoot moeten terugdringen. Alleen als de lasten eerlijk worden verdeeld, kunnen we samen op weg naar een leefbare toekomst voor mensen en dieren.