Kraanvogels in Korea

“Camera’s down”. Onze gids spreekt geen Engels maar deze boodschap komt helder over. Een belangrijke boodschap, want het is maar beter dat bij het passeren van de militaire controlepost onze camera’s met lange telelenzen niet gezien worden. Het zou kunnen leiden tot lange discussies en mogelijk een weigering om toegelaten te worden in de bufferzone, ten zuiden van de Demilitarized Zone (DMZ), in Zuid-Korea.

We moffelen onze camera’s met 600mm lenzen onder onze voeten, de verrekijkers gaan in het dashboardkastje. Makkelijk te vinden, maar de militaire politie heeft gelukkig meer aandacht voor onze paspoorten dan voor onze spulletjes. Die paspoorten moeten we hier inleveren; we krijgen ze pas terug bij het weer verlaten van de bufferzone.
Waarom gaan we in godsnaam dit gebied in, waar zoveel militairen aanwezig zijn en waar het fotograferen van militaire installaties strikt verboden is? Het antwoord is simpel: drie soorten, en meer dan tienduizend kraanvogels. In het midden van het Koreaanse schiereiland tegen de noord-zuid Koreaanse grens ligt een gebied waar heel veel kraanvogels overwinteren, maar waar je als burger, toerist, of goedbedoelende vogelaar niet zomaar binnen komt.

De DMZ is een 3-4 km brede grens die na de laatste Koreaanse oorlog in 1953 werd vastgesteld. Het is een absolute no-go zone, verboden gebied maar ook ontoegankelijk omdat er al meer dan zeventig jaar talloze dodelijke mijnen liggen. Aan de Zuid-Koreaanse kant ligt ten zuiden van de DMZ een bufferzone van zo’n 5 kilometer breed. Hier wonen geen mensen. Het hele gebied bestaat uit uitsluitend militaire complexen, agrarisch gebied met hoofdzakelijk natte rijstvelden en wat niet gecultiveerde natuurgebieden.

Op zich is het niet verboden om in dit gebied te komen; er worden in het winterseizoen zelfs onder begeleiding van gewapende militairen bustripjes naar de kraanvogels georganiseerd. Ga je ongeorganiseerd dan moet je een heel goede reden hebben, en met grote camera’s naar deze precaire zone gaan is op zijn minst een beetje verdacht en dus spannend. Gelukkig zijn we in contact gekomen met Mr. Park Hosik, een vrijwilliger van de Cheorwon Crane Protection Association. Hij heeft geregeld dat we met toestemming van de militairen de bufferzone in mogen rijden. Na een zeer nauwkeurige controle bij de controlepost en inlevering van onze paspoorten, krijgen we zonder verdere problemen toestemming om de bufferzone in te rijden.

De talloze rijstvelden in de bufferzone staan in de winter droog. De stoppels van de gemaaide rijst blijven tot het voorjaar op het land staan; voedsel voor kolganzen en rietganzen. Tussen de stoppels liggen grote hoeveelheden verloren rijstzaden en daar voeden meerdere soorten kraanvogels zich mee. Er ligt nog aardig wat rijst, genoeg voor de meer dan tienduizend kraanvogels om de barre winter te overleven. Alleen als de rijstvelden zijn bedekt met een dik pak sneeuw trekken de kraanvogels verder naar het zuiden van Zuid-Korea of steken ze de Straat van Korea en Japanse Zee over richting het zuiden van Japan.

Maar ook in Zuid-Korea zijn de gevolgen van klimaatverandering goed merkbaar. De rijstvelden worden nog maar zelden en meestal voor slechts een korte periode met sneeuw bedekt. Dus blijven de meeste kraanvogels hier de hele winter om in het voorjaar terug te keren naar hun broedgebieden in China, Mongolië en het oosten van Rusland.

Binnen één minuut zien we de eerste kraanvogels al in de rijstvelden staan. En overal zien we kraanvogels over het gebied vliegen, in grote en kleinere groepen. Na goedkeuring van de gids komen de camera’s weer tevoorschijn. De vogels zijn gewend aan de militaire patrouilles en agrarische voertuigen, en zijn dus nauwelijks argwanend, mits je de auto maar niet verlaat. We kunnen ze soms tot op tien meter benaderen. De meeste kraanvogels lopen in drietallen rond, een ouderpaar met het jong van het laatste broedseizoen, soms zien we een ouderpaar met twee halfvolwassen nakomelingen maar we zien ook groepen met tientallen kraanvogels tegelijk. Waar we ook kijken: overal kraanvogels!

In dit gebied is de meest algemene soort de witnekkraanvogel. Het is een bedreigde vogelsoort met wereldwijd slechts circa 3.800 exemplaren. We zien ook veel Chinese (ook wel Japanse of Mantsjoerijse) kraanvogels die in kleine groepjes of soms in gemengde groepen met de witnekkraanvogels voedsel zoeken. Deze soort wordt ook bedreigd. En we prijzen ons gelukkig dat we een klein aantal, van de tevens in voorkomen bedreigde, monnikskraanvogels aantreffen. Deze kraanvogels foerageren altijd apart, in kleine groepjes naast de andere soorten.

Voor de paring is het in februari nog veel te vroeg in het seizoen, maar toch zien we diverse keren kraanvogels alvast oefenen voor hun paringsdans. Bij de witnekkraanvogels is dat een bescheiden kortstondig dansje van de kop en nek strekken, huppelen en vleugels wapperen. Bij de Chinese kraanvogels is het echter een spectaculaire en complexe dans waarbij de mannelijke vogels langdurig de kop omhoogsteken, achterover buigen, en met flapperende vleugels op en neer springen. Dat doen ze ten overstaan van het vrouwtje om de paarvorming, die een leven lang duurt, te bevestigen. Soms kijken de vrouwtjes een beetje achteloos naar het zich uitslovende mannetje. Vaker besteden ze er echter totaal geen aandacht aan. Ook dansen de mannetjes regelmatig tegenover andere mannetjes om die op een niet te misverstane wijze te laten weten dat ze maar beter naar een ander vrouwtje op zoek kunnen gaan.

Na ongeveer 3 uur rondrijden door de bufferzone en ieder circa 800 foto’s van kraanvogels rijker moeten we de camera’s weer opbergen. Via dezelfde militaire controlepost, waar we geheel volgens afspraak onze paspoorten weer terugkrijgen, verlaten we de bufferzone. Een onvergetelijke ervaring rijker.