Debby Doodeman brengt vogelaars in beeld

Eerst een disclaimer: ik ben zelf één van de ondervraagden en heb ook een kort stukje aangeleverd over vogelboekenliefde. Verder ben ik op geen enkele wijze betrokken geweest bij het boek, dus daarom toch een bespreking van Vogelaars. (nooit) uitgevogeld van mijn hand.

Zelf vogelaar van kinds af aan kwam Doodeman in 2015 op het idee om een beeld te krijgen van de Nederlandse vogelaars. Hebben ze inderdaad allemaal een baard? Wie zijn ze, en wat beweegt hen? En hoe verhouden vogelaars zich tot normale mensen? Zouden er conclusies te trekken zijn? Ze stelde daarom een enquête samen en ging er mee de boer op. Iedereen met een kijker om werd ‘lastig gevallen’. Dat resulteerde uiteindelijk in 1004 ingevulde vragenlijsten.

Het gaat te ver om het hele boek hier te bespreken, er staat gewoonweg teveel (leuke en interessante!) informatie in. En die wordt treffend in beeld gebracht door vele grafieken en andere figuren. Zo blijkt 77% van de mannelijke vogelaars voor hun 26e begonnen met vogels kijken, tegen 46% bij vrouwen. Tegelijkertijd blijkt die laatste groep recent steeds vroeger te beginnen. En op de vraag wie hen op het vogelaarspad bracht blijkt dat in veel gevallen eigen initiatief te zijn geweest. Maar de rol van vader, partner (vooral bij vrouwelijke vogelaars) en vrienden was hierin ook vaak bepalend.

Vogelaars zijn sociale dieren als het gaat om hun hobby. Er wordt veel gevogeld met vrienden en partners. Maar ook solitair vogelen is populair. De ultieme vorm van groepsvogelen is wel de vogelwerkgroep: gezamenlijk op excursie, op cursus, tellingen en onderzoek doen en vaak zelfs samen op de bres voor vogels.

Uiteindelijk is het waarom van het vogelen terug te voeren op het simpelweg genieten van vogels en/of buiten zijn, of voor de ontspanning, zo blijkt uit het hoofdstuk ‘Waarom gaan we eigenlijk vogelen?’. En op een schaal van 1-7 (van ‘ik vind vogels wel aardig’ tot ‘mijn leven staat in teken van vogels’) scoorden de meeste geïnterviewden 5 à 6. Het is voor velen dus op z’n minst de belangrijkste bijzaak in hun leven.

Bijna alle aspecten van vogels kijken als hobby komen aan bod in het boek. Zoals bijvoorbeeld welk materiaal meegenomen wordt om te vogelen (optiek, camera, boeken). Kijker – en in mindere mate telescoop – zijn natuurlijk onmisbaar. Maar ook blijken best veel vogelaars (gelegenheids)fotografen te zijn.

Leuk is het om te lezen hoe vogelaars aan hun eerste kijker kwamen, en hoe belangrijk vogelboeken in het leven van sommige vogelaars zijn. Het staat daarnaast vol met grappige portretten van verschillende types (ondersoorten?) van ‘de vogelaar’. Zo maken we kennis met onderzoekers, beschermers en  tuinvogelaars, maar ook met vogelreizigers, local patchen, twitchers, de determinatie-freak en de larofiel. Elke vogelaar zal iets kunnen herkennen in de persoonlijke verhalen van de geïnterviewden en de ervaringen van Doodeman zelf.

Voor wie dacht dat vogelaars één zonderling stereotype vormden gaat hier een wereld open. Want zoveel vogelaars als er zijn, zoveel verschillen zijn er. Daarom is Vogelaars. (nooit) uitgevogeld vast ook leuk als voer voor antropologen en sociologen, al zal vooral het groeiende leger vogels kijkenden zich aangesproken voelen. Of anders de mensen die worden ‘gedwongen’ met een vogelaar samen te leven/werken en zelf het vogelvirus (nog) niet hebben opgelopen.

Uit de ondertitel blijkt het al, en het gehele boek bevestigt dit beeld: vogelaars zijn nooit uitgevogeld. En dat is nu juist wat het zo’n leuke hobby maakt.

Oh, en hebben inderdaad alle vogelaars baarden? 62% van de ondervraagden gaat kortgeschoren door het leven.