Boekentip: Vogels en hun veren

Rui is op zichzelf al een bijzonder gebeuren. Alle vogels vervangen tenminste één keer per jaar een deel van hun veren. Niet allemaal tegelijk, maar meestal is het een geleidelijk proces. Deze rui is belangrijk voor vogels omdat zo oude veren vernieuwd worden. Veren zijn namelijk behoorlijk aan sleet onderhevig, want ze worden intensief gebruikt. Tegelijkertijd zijn veren van levensbelang voor vogels. Ze houden de vogels droog en warm, en vliegen gaat nu eenmaal beter met veren die goed zitten en onbeschadigd zijn. Bedenk daarbij dat een eend bijvoorbeeld ruim 10.000 veren heeft en een zwaan tot wel 25.000 (!). Een bijzonder proces dus, de rui.

Dit boek is er vooral op gericht om de herkenning en leeftijdsbepaling van vogels te vergemakkelijken door specifiek naar de rui te kijken. Om te beginnen pakken verschillende soorten en soortgroepen de rui anders aan. Zo is een kokmeeuw in z’n eerste winter alleen op rui al te onderscheiden van een even oude zwartkopmeeuw. En vooral bij lastiger soortgroepen, zoals de ‘grote meeuwen’, kan een goed begrip van de rui van doorslaggevend belang zijn bij de herkenning.

Het boek bestaat daarom uit drie delen. Het eerste beschrijft zeer uitgebreid de veren en veerpartijen van een vogel. Van bijna iedere individuele veer wordt apart uitgelegd hoe deze heet en waar ‘ie toe dient. Het tweede deel legt uitvoerig uit wat rui is, en welke verschillende manieren er voor vogels zijn om te ruien (de zogenaamde ruistrategieën). Dit alles om later te leren gebruiken als hulp bij determinatie. Voor de verschillende stadia van de rui gebruiken de auteurs overigens een naamgeving die voor de meeste Europese vogelaars wat vreemd overkomt. Maar die is in Noord-Amerika al decennia in gebruik, en eigenlijk heel logisch.

De hoofdstukken staan overigens niet op zichzelf. Om het boek – en daarmee rui – te kunnen begrijpen zult u ze in de juiste volgorde moeten lezen.

In het derde deel van het boek, genaamd ‘Praktijkgevallen’ wordt het hiervoor geleerde toegepast. Het laat zien hoe verschillende soorten en soortgroepen ruien. Niet alle Europese vogelsoorten komen hierin aan bod. Maar de keuze van de soorten is wel een goede afspiegeling van de variatie die er is in ruistrategieën, het verloop hiervan in de tijd en hoe dit helpt bij de moeilijkere determinatieperikelen. Het komt er kort gezegd op neer om te letten op de gelijktijdige aanwezigheid van verschillende generaties veren. Met deze kennis komen leeftijd van de vogel - en daarmee de herkenning – in beeld.

Overigens moet je eigenlijk over goede foto’s van een vogel beschikken om de veren en daarmee het ruistadium echt goed te kunnen beoordelen. ‘Vogels en hun veren’ staat ook dan helemaal vol met de meest prachtige en praktische foto’s. Veelal van de hand van de auteurs zijn ze dus vooral gebruikt om determinatiepunten te maken.

Oorspronkelijk in het Frans uitgegeven in 2019, nu gelukkig dus een Nederlandse vertaling. Dit boek biedt veel (vooral bovenmatig) geïnteresseerde vogelaars een nieuwe verdieping van hun hobby. Want was deze informatie voorheen verspreid aanwezig in verschillende specialistische (Engelstalige) boeken en artikelen, nu is het mooi en duidelijk samengevat. De ‘nieuwe’ kijk op de naamgeving van leeftijden kost wel wat gewenning, maar uiteindelijk is het best logisch. Leuk is ten slotte een ‘quiz’ achterin in het boek waarmee de opgedane kennis kan worden getest. Want het boek is feitelijk opgebouwd als een studieboek, met die quiz als toets.