Dramatische week in Brussel: EU-landbouwbeleid de verkeerde kant op

Veel mensen kunnen misschien een gaap niet onderdrukken als alleen al de woorden vallen: Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Onterecht, het is een van de belangrijkste onderwerpen waarover de Europese Unie beslist en waar vele, vele euro’s in omgaan.

Elke zeven jaar stelt de EU een gezamenlijk landbouwbeleid op, het glb, of in het Engels: het cap. Daarin legt de EU voorwaarden en uitgangspunten vast voor de landbouwsector. Wat mag een boer mag en wat niet, hoe moet het platteland eruit zien én welke steun mogen de boerenbedrijven van de overheid verwachten. 

Het huidige EU-budget voor het landbouwbeleid bedraagt 59 miljard euro per jaar. Dat is ongeveer 40% van de totale begroting van de EU.

Het grootste deel van het budget gaat naar boerenbedrijven in de vorm van subsidies. Veel boeren zijn hier voor hun inkomsten ook grotendeels afhankelijk van. Nederlandse boerenbedrijven krijgen, kort de bocht, jaarlijks subsidie voor het eenvoudigweg hebben van landbouwgrond. Daarnaast wordt met het landbouwbeleid de Europese markt gereguleerd en worden ontwikkelingen op het platteland bevorderd.

Een ander deel van het EU-budget is bedoeld om boeren te stimuleren iets extra’s te doen, zoals vrijwillig landschapsonderhoud.

Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid heeft zijn oorsprong in de Tweede Wereldoorlog en het gebrek aan voedsel in die periode en daarna. Dat nooit meer, was het idee. Het landbouwbeleid moest zorgen voor voldoende voedsel van goede kwaliteit, en een waardig inkomen voor de boer. De voedselzekerheid is zeker van de grond gekomen. Al wordt er in Nederland nu veel meer geproduceerd dan we hier gebruiken. Of boeren nu een waardig inkomen hebben, daarover kun je van mening verschillen.

De afgelopen decennia stond in de EU het intensiveren van de landbouw centraal. Ook in Nederland. De bedrijfsvoering werd steeds meer aangepast op zo efficiënt mogelijke productie van voedsel. Bedrijven werden groter, terwijl het aantal boeren slonk. En hierdoor zijn ook houtwallen, sloten, knotbomen, massaal uit het landschap verdwenen. 

Deze verregaande verarming van het Nederlands landschap heeft desastreuze gevolgen gehad voor veel flora en fauna op het platteland. De vogels van het landelijk gebied nemen het grootste aandeel in op de Rode Lijst van bedreigde vogels.

Elk jaar gaat de grutto met 5% achteruit en ook soorten als kievit en wulp laten dramatische verliezen zien. De aantallen veldleeuwerik (-95%) en patrijs (-90%) zijn gedecimeerd. Ondanks de goede uitzonderingen en de inzet van velen die het tij willen keren: de natuur heeft de prijs betaald van decennia intensivering. 

Vogelbescherming pleit voor een landbouw die veel meer rekening houdt met de natuurlijke omgeving. Er zijn intussen genoeg goede voorbeelden die aantonen dat dat kan. De natuurvriendelijke landbouw zou beloond en bevorderd moeten worden. Dat betekent bijvoorbeeld subsidies voor bedrijven die willen overstappen op natuurvriendelijke landbouw. Dat betekent onder meer ook vernatting van landbouwgronden, zorgen voor natuurlijke landschapselementen en het ontmoedigen van pesticidengebruik. Zo kunnen we de biodiversiteit in het landelijk gebied herstellen.

Helaas ziet het er niet best uit. Afgelopen week stemde de Europese Raad van landbouwministers, waaronder een opgetogen Carola Schouten, en een meerderheid van het Europees Parlement in met voorstellen die toch vooral de nadruk leggen op intensiveren.  

Er zijn wel vergroeningsubidies opgenomen in de plannen. Boeren kunnen daar aanspraak op maken bij het nemen van natuurvriendelijke stappen (ook wel ‘ecoschemes’ genoemd). Maar dat geldt voor slechts 30% van het hele budget.

Daarnaast krijgen boeren met een groot landbouwbedrijf nog altijd meer subsidie dan kleinere boerenbedrijven. Ook worden er nauwelijks harde voorwaarden gesteld aan het stoppen van het gebruik van pesticiden, of het stimuleren van natuur op het grondgebied van de boer. Het nieuwe beleid treedt op zijn vroegst in 2023 in werking. 

Het huidige voorstel voor het nieuwe landbouwbeleid staat haaks op de Green Deal van de Europese Commissie. De Green Deal bevat maatregelen die onder leiding van Eurocommissaris Frans Timmermans zijn opgesteld om in 2050 het eerste klimaatneutrale continent te zijn. 

Onderdeel hiervan is de boer-tot-bord-strategie en de Europese biodiversiteitsstrategie. Hierin zijn doelstellingen opgenomen om te komen tot meer beschermde natuur in Europa, over te schakelen op natuurvriendelijke landbouw en het gebruik van pesticiden aanzienlijk te verminderen.   

Ja, er is nog een laatste mogelijkheid. De Europese Commissie heeft de bevoegdheid om het voorstel wat er nu ligt in te trekken. Aangezien het nieuwe landbouwbeleid niet bepaald strookt met de duurzaamheidsambities van de Europese Commissie, is het waarschijnlijk dat Eurocommissaris Timmermans niet enthousiast is. 

Of de commissie het plan zal verwerpen, is natuurlijk de vraag. Maar duidelijk moet zijn, dat Europa nu op het verkeerde pad is terecht gekomen. Daarom roept Vogelbescherming op om mee te doen aan een actie om dit landbouwbeleid van tafel te vegen. De actie heeft als motto #withdrawthecap en richt zich tot de Europese Commissie. Doet u ook mee?