Stadsnatuur is ook natuur

In het Amsterdamse Bos duikt voormalig stadsecoloog Martin Melchers een bosje in en maant me tot achtervolgen. Hij haalt een sleutel tevoorschijn en maakt daar een brug mee open, die voor ons over het water uitklapt. Na voetje-voor-voetje het gladde hout te zijn gepasseerd volgt een barre tocht door de brandnetels, varens en takken.

Melchers heeft de sleutel van een vogelkijkhut in het Amsterdamse Bos waar alleen hij en Merel Westrik (tot voor kort nieuwslezers bij RTL Nieuws, nu overgestapt naar Net5) toegang tot hebben. Het leek hem leuk om dáár het interview te houden. Merel, met wie Martin zijn nieuwste boek ‘In de bosjes’ schreef, kon er vandaag niet bij zijn vanwege televisieopnamen. Samen maakten Merel en Martin twee films over natuur in Amsterdam: Haring in het IJ (2009) en Amsterdam Wildlife (2016); de laatste draaide drie jaar lang in de bioscoop. Een nu is er een boek dus.

In vijftien jaar vriendschap maakten Martin en Merel heel wat mee. In ‘In de bosjes’ lezen we hoe Merel in haar hand werd gegrepen door een slechtvalk-moeder tijdens het plaatsen van een filmcamera in de nestkast; hoe een haas die op de Dam verzeild raakte uiteindelijk bij Martin in de achtertuin terechtkwam; hoe ze een kolonie hoornaars achter zich aan kregen bij het openen van een vogelkijkhut, en hoe ze ’s avonds gaan luisteren naar het concert van rugstreeppadden in het Westelijk Havengebied. Ook staan er jeugdherinneringen in van Martin, over de karpers die hij wist te vangen met zelfgemaakte schepnetjes, en hoe hij van zijn leermeester leerde hoe je uitrekent wanneer een ei uitkomt.

Merel en Martin verschillen in leeftijd anderhalve generatie. Het begon allemaal toen Merel als stagiair bij AT5 de onderwerpen over natuur naar zich toe trok en Martin merkte dat zij écht belangstelling hiervoor had. Melchers: “Dan belde ik: ‘Er komt een ei uit van de kievit’, ‘Ik heb een heel zeldzaam plantje gevonden’ of ‘Kom kijken naar de orgie van de bruine kikkers’, en dan ging Merel mee op pad, met de camera. Zo hebben we een grote hoeveelheid  beeldmateriaal verzameld, die we later konden gebruiken voor onze films.”

We naderen de vogelkijkhut. Melchers opent de deur en doet de luiken omhoog. Het uitzicht is op een stille plas. “Dit is toch een moordplek!” Hij wappert de bosmuizenkeutels van het kleed over de bank, drapeert er schapenvelletjes over en vraagt of ik een Jägermeister wil. 

Melchers is autodidact ecoloog. Hij werkte als fysiotherapeut, maar daarnaast struint hij van jongs af aan in de Amsterdamse natuur. Toen IJburg werd gebouwd, sjouwde hij eigenhandig duizenden rugstreeppadden naar het Diemerpark, om ze te redden van de ondergang. De natuur kon jarenlang floreren op het Westelijk Haventerrein. “Het waren enorme vlaktes met soms wel 500.000 orchideeën”, vertelt Melchers. “Ik heb jaren meegemaakt dat er 70 strandplevieren broedden, 120 kleine plevieren, honderden veldleeuweriken, 50 bontbekplevieren. Nu zijn de meeste daarvan weg. Sinds de economie aantrekt, worden steeds meer terreinen uitgegeven. Er zijn nog 25 paar veldleeuweriken, 7 paar kieviten en 5 paar plevieren over. De rest is weg.”

“Ging daar wat?”, zegt Melchers, turend naar de overkant van de plas. “Je kunt hier ijsvogels zien vliegen.”

Natuur in de stad is volgens Melchers net zo volwaardig als natuur in ‘echte’ natuurgebieden. De dieren kampen er alleen met wat meer ongemakken. In ‘In de bosjes’ lezen we het verhaal van een kleine plevier die op het asfalt van een motorrijschool in het Westelijk Havengebied zijn nest heeft gemaakt. Melchers zorgde voor wat grind om de vogels te helpen. De plevieren wisten wonder boven wonder hun vier eieren uit te broeden, maar de jongen woeien bij de eerste de beste storm het nest uit en overleefden dat niet. “Diezelfde kleine plevier heeft er dit jaar weer gebroed”, vertelt Martin met ongeloof in zijn stem. “En wéér hebben de jongen het niet overleefd.”