Kabinetsplannen veengebieden veelbelovend

De veenweidepassage is voor vogels en biodiversiteit misschien wel de heugelijkste uit het gehele kabinetsplan. Onze veenweidegebieden zijn kenmerkend voor het Nederlandse landschap. Weidevogels als de grutto en de kievit brengen hun jongen groot in de delen waar wordt geboerd, purperreigers en zwarte sterns doen hetzelfde in het moeras dat er aan grenst.

Schouten wil de komende jaren een slag maken met deze veenweiden. De landinrichting wordt aangepast, kavels worden verplicht of vrijwillig geruild, boeren die hun grond afwaarderen tot agrarische natuur worden ondersteund. Het gaat om 90.000 hectare grond waarvan 10.000 hectare moet worden omgezet naar agrarische natuur.

Daar tast het kabinet flink voor in de buidel: er wordt 100 miljoen euro geïnvesteerd in uitstootverminderende maatregelen voor boeren rondom Natura2000 gebieden en er wordt 100 miljoen euro ingezet om rechten op te kopen van boeren in het veenweidegebied die willen stoppen met hun werk. Dat gebeurt overigens op basis van vrijwilligheid.  

De afgelopen jaren zijn steeds meer plant- en diersoorten in de gebieden onder druk komen te staan doordat het grondwaterpeil in de veengebieden kunstmatig laag wordt gehouden. Boeren kunnen zo bijvoorbeeld eenvoudiger maaien, maar de drooggemalen grond wordt stug en compact, waardoor planten en dieren verdwijnen die ooit typerend waren voor deze gebieden.

Voor het droogmalen van veengronden wordt echter nog een prijs betaald: ze zitten namelijk vol met CO2. Ook nu nog bevat de bovenste 35 centimeter van onze veengebieden 270 megaton aan CO2 en dat is anderhalve keer de totale jaarproductie aan broeikasgas van Nederland. Als het land op dezelfde manier bewerkt blijft worden, komen die broeikasgassen vrij.

Het vernatten van veenweidegebieden zal leiden tot een mooier landschap en verbeterd toekomstperspectief voor onze weidevogels. Tegelijkertijd wordt de rem gezet op de broeikasuitstoot vanuit die delen van het veen.

Vogelbescherming is blij met de keuzes die minister Schouten namens het kabinet heeft gemaakt op dit onderdeel. Je kunt best zeggen dat een natter veen en minder koeien voor de hand ligt als je iets aan broeikasgassen wilt doen. Maar dat de minister van LNV die aanpak één op één koppelt aan natuurbescherming is gewoon winst. In bijvoorbeeld de veenweidegebieden op de grens van Holland en Utrecht of rond de Wieden-Weerribben kunnen er de komende jaren mooie stappen worden gezet. Het toont bovendien aan dat het kabinet er deels voor kiest om de klimaatcrisis en de biodiversiteitscrisis als geheel te bestrijden. Vogelbescherming deelt die denkrichting en vindt dat de aanpak van het veen navolging verdient op andere onderdelen.

Daarnaast wordt 176 miljoen euro vrijgemaakt voor een mix aan maatregelen die CO2 uitstoot in de veenweidegebieden tegen moeten gaan, maar of daarbinnen ruimte is voor de natuur blijft vaag. Er is bijvoorbeeld ook ruimte voor technische oplossingen als onderwaterdrainage en dat gaat voor biodiversiteit niets opleveren. Veel zal afhangen van de regionale invulling die de minister in deze gebieden wenst. Vogelbescherming denkt daarin graag mee.

Buiten de passages over de veenweiden zijn Schoutens plannen misschien niet concreet, maar ze bieden wel degelijk kansen. Zo wordt er een punt gemaakt van een kleinere veestapel, al wordt dat op omzichtige wijze geformuleerd: cijfers worden niet genoemd en dwang op sanering ontbreekt. Desalniettemin doorbreekt minister Schouten er een taboe mee. Ingrijpen in de veestapel was voor zeker twee van de vier coalitiepartijen onbespreekbaar. Het is dan ook prijzenswaardig dat een kabinet waarin CDA en VVD deelnemen over zijn schaduw heen durft te springen op dit dossier. Tegelijkertijd mag het hier niet bij blijven: de enorme aantallen koeien, varkens, geiten en kippen zorgen voor een enorm uitstoot aan broeikasgassen en vervuilen het landelijk gebied en de natuurgebieden. Wil het kabinet de komende jaren werk maken van een natuurinclusieve en dus klimaatneutralere landbouw, dan moet er werk gemaakt worden van een stevige sanering van de veestapel.