Havikjong stort uit het nest

Spoiler alert: De haviken van Beleef de Lente zullen waarschijnlijk niet veel meer voor de camera te zien zijn*. Het enige jong stortte gisterochtend  uit het nest naar beneden en bleef, iets lager, met z’n poot aan een tak hangen. Gelukkig overleefde de jonge havik de val. Het jong zal nog even door de ouders worden bijgevoerd tot het volledig zelfstandig is. Over enkele jaren zal het dan volwassen vrouwtje wellicht zelf broeden. Als alles goed gaat met haar. Want in de natuur is niets zeker.

De havik is een krachtige roofvogel, perfect aangepast aan het jagen op vogels in bossen. Hoewel ze prooien zo groot als een haas de baas kunnen, eten ze toch vooral vogels: veel mezen, vinken en duiven. Het vrouwtje is forser en bijna dubbel zo zwaar als het mannetje. De haviken waarop de camera van Beleef de Lente van Vogelbescherming stond gericht, ‘kraakten’ een nest dat door een paartje zeearenden was gemaakt.

De temperamentvolle haviken waren deze grootste arenden teveel en de zeearenden vluchten naar een ander nest De haviken legden vier eieren, waaruit ook vier jongen kropen. Eén werd er vliegvlug. Een flink verlies is normaal bij haviken, al is dat voor mensen vaak heftig om te zien. De havik van Beleef de Lente broedt in de Alde Faenen, een prachtig groot laagveengebied in Friesland dat wordt beheerd door It Fryske Gea.

Komen we er ooit achter of dit haviksjong daadwerkelijk volwassen zal worden? Nee, waarschijnlijk niet – het jonge vrouwtje zal na het uitvliegen niet meer individueel te volgen zijn. Ze wordt niet geringd omdat de kans op verstoring van andere vogels, waaronder de zeearenden die in de omgeving broeden, te groot is. Het wel en wee van deze jonge havik zal dus niet opgetekend kunnen worden. Gelukkig is er door decennia van onderzoek met het ringen van vogels al heel veel bekend over het leven van haviken.

De haviken van Beleef de Lente hadden een bewogen voorjaar. Althans, naar onze menselijke normen. Want voor haviken is het verlies van een deel van de eieren en/of jongen vaker regel dan uitzondering. Alleen onder perfecte omstandigheden, zonder verstoring en met ruim voldoende voedsel, slagen deze vogels erin om de jongen uit alle eieren succesvol te laten uitvliegen.

In de weerbarstige werkelijkheid van de Nederlandse natuur lukt dat maar zelden. Daarnaast is het weer ook een bepalende factor. Slecht weer kan voor zoveel onderkoeling zorgen dat jongen verzwakken. En onder die omstandigheden is het vinden van voldoende prooien ook nog eens bijna onmogelijk. Wie denkt dat de oudervogels het jong beschutting bieden tegen kou en regen heeft het mis. Roofvogelkuikens moeten het samen rooien (en zijn meer concurrent van elkaar dan broer of zus).

Over het hoe en waarom van het ‘vergroenen’ van het nest met verse takken, doen een aantal mogelijke verklaringen de ronde. We kunnen het de haviken niet vragen, maar het is goed mogelijk dat de verse takken helpen tegen nestparasieten, of camouflage van het nest tegen roofdieren. Of ze willen ermee zeggen: nest bezet.

Het is vooral het havik-vrouwtje dat broedt. De man jaagt – het is een rolverdeling die je bij meer roofvogels (en andere diersoorten) tegenkomt. Dat is niet helemaal vanzelfsprekend want het vrouwtje is fors groter en kan ook veel grotere prooien aan dan een havik-man. De vrouw pakt met gemak een meerkoet terwijl de man zich veel meer op spreeuwen en duiven richt. De webcam-haviken broedden in een leefgebied dat zeer rijk is aan potentiële prooien. Er leven veel (water)vogels en ook spreeuwen uit het omliggende landbouwgebied werden veelgevangen. Het is dan ook  onwaarschijnlijk dat een tekort aan voedsel de haviken parten heeft gespeeld.

Tot in de jaren zestig moest je haviken zoeken in de uitgestrekte bossen van de Veluwe en Drenthe. Er waren hoogstens zo’n 100 paartjes in Nederland. Tegenwoordig leven haviken in heel Nederland, zelfs in steden. Er zijn verschillende verklaringen voor die toename. Zo is de (illegale) jacht op haviken waarschijnlijk afgenomen. Na de Tweede Wereldoorlog was DDT een veelgebruikt bestrijdingsmiddel in de landbouw. Dat zorgde voor een enorme slachting onder de roofvogels, waardoor ook de havik zwaar werd getroffen. Ook kan het natuurlijke aanpassingsvermogen van de soort een grote rol spelen in de uitbreiding naar steden. Vanaf 2010 is het aantal haviken ongeveer stabiel gebleven.

Via de webcams van Beleef de Lente, een project van Vogelbescherming, kunt u ieder voorjaar kijken in de nestenvan broedende vogels. De kauwtjes en slechtvalken zijn al uitgevlogen, maar bij anderen, zoals de ooievaars en steenuilen, is nog volop actie in en om het nest. Ga dus vliegensvlug naar www.vogelbescherming.nl/beleefdelente.

*) Breaking news: de neergestorte jonge havik is tóch, op eigen kracht, weer op het nest gekomen. Blijkbaar was het jong in enkele dagen al zó geoefend in vliegen dat ze, toen het erop aan kwam, zich prima wist te redden.