Grauwe franjepoot
Red-necked Phalarope, Phalaropus lobatus - Strandlopers (Scolopacidae)
De grauwe franjepoot zoekt voedsel op een kenmerkende manier. Hij zwemt in ondiep water en pikt met de dunne snavel naar kleine prooidieren. Franjepoten zijn uniek onder de steltlopers omdat ze gelobde tenen hebben. Zeer schaarse doortrekker van de kuststreken, vooral in augustus en september.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Valt altijd eerst op door het gedrag, waarbij hij zwemt in het water en steeds om zich heen pikt naar voedsel. In prachtkleed onmiskenbaar door de blauwgrijs met bruinrood gekleurde hals en de witte keel. Het mannetje is onopvallender getekend dan het vrouwtje. In augustus en september trekken jonge vogels door, herkenbaar aan het contrastrijke nagenoeg zwart-witte kleed met een zwarte vlek over het oog, een donker petje en daarnaast een naalddunne snavel.
Geluid
Scherp, hoog, kwetterend.
18-19 cm, spanwijdte 32-41 cm
Cursus Vogels in Nederland
Leefwijze
Broeden
Broedt solitair of in los kolonieverband, in Scandinavië vaak vlakbij noordse sterns. Rolverdeling omgekeerd: mannetjes broeden en brengen jongen groot. Grauwe franjepoten zijn monogaam, maar het vrouwtje kan met meerdere mannetjes paren als er veel mannetjes in de buurt zijn (polyandrie). Het nest is een kuiltje op de grond, in vegetatie, of op kale grond, spaarzaam bekleed met plantenmateriaal. Legtijd van half mei-juni. Eén, in geval van polyandrie vaak twee legsels; meestal 4 eieren. Broedduur 17-21 dagen. Jongen nestvlieders, vliegvlug na 16-21 dagen.
Leefgebied
Op trek in Nederland in zeer ondiep, voedselrijk, zoet, zout of brak water met weinig vegetatie. Ondiepe binnendijkse plasjes, duinmeren, kwelderplasjes, geulen op wad en strand, ondergelopen bollenvelden. Overwintert op open zee in de tropen. Broedt op arctische toendra in of bij ondiepe plasjes, met veel vegetatie van onder meer zeggen aan de randen.
Voedsel
Buiten de broedtijd vooral muggenlarven en dierlijk plankton (krill, eenoogkreeftjes), in de broedtijd vooral insecten en hun larven (muggen, vliegen, kevers, kokerjuffers, mieren, wantsen etc.) en andere ongewervelden; ook kikkervisjes en zaden. Voedsel wordt op zicht gevonden en snel opgepikt van de oppervlakte met de dunne snavel.
Vogeltrek
Lange-afstandstrekker. Verlaat arctisch broedgebied eind juni-augustus. Trekt over breed front, over land en over zee naar tropische zeeën, in het geval van Europese en West-Siberische populatie de westelijke Indische Oceaan (Arabische zee); westelijke vogels ook Stille Oceaan. Voorjaarstrek in mei. Trek vooral 's nachts, solitair of in kleine groepjes.
Verspreiding en aantal
doortrekker in uiterst klein aantal
Trend is onduidelijk door lage aantallen op doortrek in Nederland.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | Geen broedvogel |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 0-1 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | 1-100 (in 2008-2012) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Vooral augustus en september. Wordt vaak op de onderwater gezette bollenvelden gezien. Verder op plasjes in kwelders en brak water op de Wadden en de Delta.
In Europa
Broedt in (sub-)arctisch gebied van het hele noordelijk halfrond. In Europa van Schotland en IJsland in het westen tot in Noord-Rusland.
Meer informatie
Bescherming
Internationaal niet bedreigd, hoewel de nog steeds extreem grote wereldpopulatie wel licht is afgenomen.
Meer weten?
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De grauwe franjepoot is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn grauwe franjepoten beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de grauwe franjepoot wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen, omdat de soort slechts in beperkte mate op doortrek in Nederland voorkomt.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal