IJsvogel

Snel naar informatie over:

• Herkenning
• Leefwijze
• Verspreiding en aantal
• Bescherming
• Wet- en regelgeving

Geluid

Roep scherp, luid en hoog. In broedtijd gevarieerder.

• Roep

Broeden

Broedt vanaf februari/maart. Ze graven tunnels van zeker een 0,5 meter in oevers, in wanden maar ook wel tussen wortels van bomen of in een kunstmatige ijsvogelwand. Meerdere legsels per jaar van meestal 6-7 eieren. Man en vrouw broeden de eieren in 19-21 dagen uit. De jongen zitten zo'n 22-28 dagen op het nest voor ze uitvliegen.

Leefgebied

IJsvogels nestelen liefst langs langzaam stromende beken. In mindere mate wordt ook bij stilstaande, visrijke wateren genesteld. Ze komen voor bij meren, moeras, oevers, park en tuin, plassen, rietland en ruigte, rivieren en vennen. IJsvogels duiken in helder, liefst stromend water naar bij voorkeur visjes maar ook naar waterinsecten. IJsvogels stellen prijs op enkele bomen of struiken langs de oever, bij wijze van uitvalsbasis. Zitten dan vaak stil op een laaghangende tak boven het water te loeren naar visjes. Voordat hij duikt 'bidt' de ijsvogel even boven het water.

Voedsel

Het liefst visjes maar ook waterinsecten zoals libellenlarven. Vissen worden mee naar de zitpost genomen en daar eerst tegen een tak geslagen voordat ze worden doorgeslikt. Jaagt vanaf een zitpost en bidt ook regelmatig. Duikt in het water om zijn prooi te pakken.

Vogeltrek

De ijsvogel trekt niet weg. Bij koude winters gaat hij op zoek naar voedsel en verlaat zijn territorium. In augustus en september is er verplaatsing van jonge vogels en komen ze ook op plekken waar ze niet broeden (zoals de Waddeneilanden).

Aantallen in Nederland

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

De meeste ijsvogels broeden op de zandgronden van oostelijk Noord-Brabant, Limburg, Twente en de Achterhoek, in de duinstreek en langs de grote rivieren. Maar na zachte winters ook meer in het westen en noorden van het land te zien. Vaak gezien bij de Oranjekom in de Amsterdamse Waterleidingduinen.

In Europa

Geheel Europa, met uitzondering van IJsland. De ijsvogel mijdt toendra- en taigalandschappen en komt ook niet voor op grote hoogte (alpen). Kortom: overal waar visrijk, zoet en omsloten water voorhanden is dat niet (overal) bevriest in de winter.

Meer informatie

• BirdLife International

Wat wij doen

Vogelbescherming zet zich op verschillende manieren in voor de bijzondere kwaliteit van de natuurgebieden in Nederland. Van zulke plekken profiteert ook de ijsvogel, zoals via het herstellen van natuurlijke beken. Vogelbescherming ondersteunt verder onder meer lokale projecten van vogelwerkgroepen, zoals het aanleggen van een ijsvogelwand.

Wat kun jij doen

IJsvogels zijn gebaat bij voldoende nestgelegenheid in geschikt habitat. Dat betekent bijvoorbeeld dat niet alle omgewaaide bomen langs het water hoeven worden weggehaald, een voorbeeld van meer natuurlijk beheer, zoals ook op veel plekken gebeurt. Daarnaast kunnen zowel particulieren, terreinbeheerders als overheden kunstmatige broedgelegenheid aanbieden. Zie Downloads voor een handleiding voor het maken en onderhouden van ijsvogelwanden.

Meer weten?

• Sovon Vogelonderzoek Nederland

Actuele berichten

• Ontmoet de ijsvogel langs herstelde Dinkel
• De jacht op de ijsvogel
• Het Wilgenbos
• Amsterdam krijgt een eigen Vogelatlas

Downloads

• IJsvogelwanden (pdf, 2.79 Mb)

Algemene regels

De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:

• vogels opzettelijk te doden of vangen;
• nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
• eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
• vogels opzettelijk te storen;
• vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.

Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.

De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:

• de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
• de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
• de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
• het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).

Bijzondere regels

De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van ijsvogels zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. Nader onderzoek kan nodig zijn, omdat de nesten wel jaarrond bescherming genieten als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen. In sommige provincies zijn nesten van ijsvogels wel het gehele jaar beschermd, omdat zij elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en daarin zeer honkvast of afhankelijk van bebouwing of biotoop zijn. De nesten zijn daarom, voor zover ze niet permanent verlaten zijn, jaarrond beschermd in deze provincies.

Verschillende broedgebieden van ijsvogels zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat onder andere om de Oostelijke Vechtplassen, Rijntakken en Veluwe. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen.

Meer weten?

• Juridische bescherming van vogels
• Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
• Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
• Informatiepunt Leefomgeving