Veelgestelde vragen Beleef de Lente

Het broedseizoen begon  laat in het seizoen nadat Pa ging broeden met een nieuwe vrouw, Ma2.

Het eerste ei werd gelegd op 10 april om 23:04 uur. Het tweede op 12 april om 22:38 uur, nummer drie op 14 april om 21:55 uur en het vierde op 17 april om 01:42 uur.

Het broeden begon na het leggen van het tweede ei, op 12 april.

Een van de twee eieren die als eerste gelegd zijn kwam niet uit. Het eerste kuiken, K1, was zichtbaar op 15 mei, 13:10 uur. Op 18 mei kwam K2 om 06:46 uur uit zijn ei en K3 om 08:32.

Helaas was het broedseizoen verder niet succesvol. Op 27 mei overleed het kleinste kuiken, op 29 mei de andere twee. We denken dat onderkoeling als gevolg van de aanhoudende regen hen fataal werd. Mogelijk in combinatie met een jonge onervaren moeder.

De gegevens van het broedseizoen 2023 voor dit nest (Pa samen met de vorige Ma) vind je elders bij de veelgestelde vragen over de ooievaar.

Ooievaars zijn grote vogels: ze kunnen meer dan een meter hoog worden, 100-115 cm.

Hoe groot is dat?

Stel je eens voor dat je zit op een stoel met een gemiddelde zithoogte 45 cm., en hoe hoog de ooievaar dan komt.

Stel je ook nog eens voor dat deze ooievaar de vleugels helemaal zijwaarts uitvouwt. De afstand tussen de uiteinden van de beide vleugels noemen we spanwijdte. Die is soms wel twee meter of meer, 180-218 cm.

We kijken dit seizoen voor het derde jaar op rij naar een paalnest in een natuurgebied in Friesland, de Rottige Meente.
Als je even naar beneden scrollt op de pagina met de live beelden vind je een informatievak met informatie over het nest, de locatie en de ooievaar.

In dit weblog vind je helemaal onderaan een filmpje met dronebeelden van de omgeving van het nest. Link:

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/blog/lezen/de-uiver

Pa en Ma kregen twee jonge ooievaars groot: de jongen die als eersten uit het ei kwamen op 30 april. Ze vlogen uit op 4 juli om 09:49 uur.

Ma legde vijf eieren en die kwamen allemaal uit. Helaas overleed het jongste kuiken in de nacht van 9 op 10 mei en in de loop van de dag overleden nog twee jongen. We denken dat aanhoudend nat weer hen fataal is geworden en ze door onderkoeling gestorven zijn.

Het eerste jong kroop op 30 april om 04:56 uur uit het ei, het tweede om 16:47 uur en het derde op 2 mei, 04:46 uur. Het vierde kuiken - na lang worstelen om de halve dop helemaal van zich af te krijgen - op 4 mei 06:06 uur. En tenslotte kwam het vijfde jong op 5 mei om 06:46 uur.

Pa en Ma gingen broeden vanaf 28 maart. De eieren zijn gelegd op 26 maart 23:47; 28 maart 23:35; 30 maart 21:52; 1 april 22:15; 4 april 00:42 uur.

Wat er gebeurde op dit nest in het broedseizoen 2024 vind je elders bij de veelgestelde vragen over de ooievaar.

Op grote afstand zullen ooievaars elkaar herkennen als de eigen soort, van dichtbij als individu. Het nest helpt ze erbij omdat een vreemde ooievaar zich daar wat anders zal gedragen. En verder herkennen ze elkaar aan gedrag dat wij als mens niet of minder goed zien. Zoals geluiden (klepperen en sissen) en houding.

Meer informatie over hoe ooievaars met elkaar omgaan vind je in dit weblog:

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/blog/lezen/in-de-groep-of-daarbuiten

Net als de afgelopen twee jaar kijken we in 2025 naar een paalnest in een natuurgebied in Friesland, de Rottige Meente.

Ben je benieuwd hoe het gaat op het nest wat in eerdere jaren in beeld was, het nest op het stadhuis in Gennep? Je kunt de ooievaars daar volgen via een webcam. Dit is de link: 

visitgennep.nl/ooievaar/

Ze vliegen niet alleen door het bewegen van hun vleugels, want dat kost veel energie. Ooievaars zweven daarom veel en zijn goed in gebruik maken van luchtstromen: thermiek. Dat is warme lucht die opstijgt op sommige plekken in het landschap. Daar profiteren ze graag van.

Dit filmpje laat dit mooi zien:
https://www.vpro.nl/speel~WO_VPRO_032490~fragment-nederland-van-boven-ooievaar~.html

Bron: VPRO. Fragment uit het programma 'Nederland van boven'.

In dit filmpje van het Beleef de Lente-nest in 2020 in Gennep is goed te zien hoe de oudervogel na het opstijgen gebruik maakt van thermiek:

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/filmpjes/bekijken/pa-maakt-gebruik-van-thermiek

En in dit al wat oudere weblog over de ooievaar vind je meer uitleg:

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/blog/lezen/hoog-hoger-hoogst

Het zijn dagvogels: die zijn overdag actief.

Soms vliegen ooievaars ook in de late uurtjes wel eens van het nest, maar 's nachts rusten ze vooral.

Sommige vogels zijn holenbroeders, zoals mezen en steenuilen, en nestelen graag in een holle boom, in een konijnenhol of in een nestkast. Het hol - of de nestkast - houdt eieren en jongen wat uit het zicht van nestrovers.

Ooievaars zijn net als bijvoorbeeld arenden geen holenbroeders. Ze hebben een nest nodig met open uitzicht en vrije aanvliegroutes. Het zijn grote vogels, die veel ruimte moeten hebben om ongehinderd te kunnen landen en op te stijgen. Daarom bouwen ooievaars nesten bovenin bomen of op daken en op andere hooggelegen plekken zoals hoogspanningsmasten, verkeersborden en nestpalen.

Dat ze dan niet beschut zitten nemen ze voor lief. Een nestkast of overkapping past niet bij wat deze soort nodig heeft en ze zouden het dus ook niet accepteren.

Ook als het regent moeten ooievaars in natte weilanden en sloten eten zoeken voor zichzelf en de jongen. En ook al hebben volwassen vogels veren die hen beschermen, als het te lang en te veel regent worden ze toch kletsnat - en het nest en de jongen ook.

De oudervogels proberen de kuikens onder hun vleugels zo droog en warm mogelijk te houden. Maar als ze zelf steeds nat en koud zijn lukt dat niet goed en raken de jongen doorweekt en onderkoeld. Als het weer niet omslaat zullen die verzwakken, stoppen met eten en overlijden.

Mogelijk speelt ook ervaring van de oudervogels een rol bij het omgaan met slecht weer. In dit weblog wordt hierop ingegaan:

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/blog/lezen/het-mocht-niet-zo-zijn

Dat komt voor. Vanuit Spanje en Frankrijk krijgen we sporadisch terugmeldingen van hier geringde ooievaars die daar zijn gaan broeden. Vermoedelijk is dat in drassige gebieden want daar houden ooievaars van. Vanuit Afrika hebben we geen terugmelding gehad. Of hier geboren overwinteraars daar blijven en gaan broeden weten we niet.

Hier vind je informatie over ontwikkelingen in het aantal ooievaars dat wegtrekt of hier overwintert:

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/blog/lezen/winter-3

Ze kunnen dertig jaar of ouder worden - maar dat halen de meeste ooievaars niet. Het eerste levensjaar is gevaarlijk, net als de trek naar het zuiden om te overwinteren.

In Den Haag broedde in 2024 een ooievaarsvrouw die zo'n dertig jaar geleden in Herwijnen is geringd en de oudst bekende ooievaar was zelfs 39 jaar. We weten dit soort dingen ondermeer door het aflezen en terugmelden van ringen.

Hoe oud zijn de ooievaars op het Beleef de Lente-nest?

De 'eigenaar' van dit nest, Pa, is een ervaren ooievaar, hij is in 2008 geboren op een nest in Spanga. In het seizoen 2024 zagen we een nieuwe Ma op het nest, Ma2. Ongeringd, dus helaas leeftijd onbekend. 

In februari 2025 kwam Pa terug op het nest. Na wat gescharrel met passanten lijkt er een Ma in het spel. Die is ongeringd, we weten dus niet of het dezelfde ongeringde Ma is uit het broedseizoen 2024 en ook niet hoe oud zij is.

Soms niet heel hoog, op een dak van een laag huis. Maar meestal is het nest hoog in een boom of op een andere hoge plek. Zoals een kerktoren of dak van een hoge flat. En ook in hoogspanningsmasten, bovenleidingen bij spoorwegen, verkeersborden over snelwegen of zelfs in een paal van een luchtalarmsirene.

Het paalnest waar we in 2025 naar kijken is op 6 meter hoogte. Het daknest in Gennep van eerdere seizoenen bij Beleef de Lente: 20 meter.

Van oudsher nestelen ze in bomen. In dorpen en steden ook wel op daken, kerktorens en op hoogspanningsmasten, grote verkeersborden en boven spoorlijnen. Nadat ooievaars in de vorige eeuw in Nederland bijna niet meer voorkwamen zijn nestpalen geplaatst om de vogels te helpen.

Ooievaars zoeken hun eten in moerassige gebieden, natte weilanden, slootkanten en plassen. Ze kunnen niet zwemmen, maar dankzij die lange poten kunnen ze toch goed bewegen in drassig land en ondiep water.

Hoe ziet dat eruit?

Check eens dit filmpje van Vroege Vogels op YouTube: 'Foerageertechniek van ooievaar'.
https://youtu.be/aCfZvQXZSqg

Een enkele keer gebeurt dat!

Een volwassen ooievaar weegt ongeveer tweeënhalf tot rond vierenhalf kilo, jongen en eieren wegen nog minder. Een harde windvlaag kan dat gewicht wel verplaatsen en een hoog onbeschut nest vangt veel wind.

Door goed tegen de wind in gaan staan (inderdaad: stroomlijn), lukt het ze meestal wel om overeind te blijven. Ze staan dan ook meer wijdbeens, dat is stabieler. Gaat het heel hard stormen? Dan gaan ze liggen zodat de wind minder vat op ze heeft.

In dit blog vind je informatie over hoe het in de buurt van het nest mis ging als gevolg van een hevige storm in 2023:

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/blog/lezen/nu-het-langverwachte-ei-er-is

Vanaf 2015 was er ononderbroken een koppel samen op dit nest, Pa en Ma. Ze hebben heel wat jonge ooievaars gezond laten uitvliegen. Veertien maar liefst, gemiddeld dus bijna twee per jaar. Soms vlogen zelfs drie jongen uit. In 2023 lukte dat voor twee jongen.

In het seizoen 2024 kwam een nieuwe vrouw op dit nest, Ma2. Pa heeft haar geaccepteerd nadat de vorige Ma wel terugkwam na de winter maar niet koos voor dit nest.

In dit weblog vind je de eerdere broedgeschiedenis op dit nest door de jaren heen:
https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/blog/lezen/bijna-uitgerekend

Op dit YouTube kanaal vind je filmpjes van jongen voordat er een camera van Beleef de Lente bijstond:

https://youtube.com/playlist?list=PLrBqmaI9c5vEoJhQbUxvPgGFRwScqqKA5

Helaas gebeurt dit soms en komen jongen of ouders om. Gelukkig komt het niet vaak voor.

Ooievaars verzorgen hun veren goed want naast dat je ermee moet vliegen houden die regen en kou wat tegen. Ze hebben een stuitklier die een soort was aanmaakt. Dat smeren ze uit over de veren, zo blijven die in conditie en nemen ze minder water op. Mooi te zien in het filmpje: 

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/filmpjes/bekijken/toiletteren

De eerste weken hebben de jongen nog geen veren maar alleen wat wollig dons. De oudervogels houden ze warm en droog door breed over de jongen heen te zitten. Als de jongen groter zijn en niet meer onder hen passen spreiden ze hun vleugels over ze uit, als een soort paraplu.

Meer informatie in dit weblog:

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/blog/lezen/onder-moeders-paraplu-1

Ze hebben de eerste tijd wollig dons. Met drie weken begint de opbouw van de veren, pas met vijf weken hebben ze een beschermend verenpak. In die eerste weken zijn ze dus kwetsbaar als het slecht weer is.

De oudervogels gaan op de jongen zitten om hen warm en droog te houden, maar als het te lang blijft regenen gaat het mis. Na het eten zoeken komen de ouders dan nat en koud terug op een doorweekt en koud nest. De jongen kunnen dan onderkoeld raken. Als het weer niet omslaat zullen ze verzwakken, stoppen met eten en overlijden.

Regenachtig weer is wel goed om makkelijker wormen te vinden en die hebben de jongen ook nodig. Het beste is dus: niet te nat, niet te droog ooievaarsweer.

Als de modder opdroogt valt het grootste deel er af, zeker als ze even flink met de vleugels wapperen. Een flinke regenbui helpt ook. En daarna lekker de veren opschudden in de zon ... 

Ooievaars steken veel tijd in het verzorgen van hun veren. Veer voor veer wordt met de snavel schoongemaakt en netjes teruggelegd in het maatpak. Je ziet ze soms achter bij hun stuit bezig tijdens de verzorging van de veren. Daar hebben ze een stuitklier die een soort vet aanmaakt. Daar smeren ze de veren mee in zodat die in goede conditie blijven.

Als de grond heel droog is zijn wormen moeilijk te vinden. Een niet te droge (maar ook niet te natte) lente en zomer is het beste ooievaarsweer.

Regenwormen zijn heel belangrijk voedsel voor jonge ooievaars maar om goed te groeien moeten ze gevarieerd eten: ook larven en slakken en insecten zoals kevers en torren, krekels, libellen.

Muizen, ratten, mollen, slangen, kikkers en maaislachtoffers (gewond of dood vogeltje of konijntje) zijn gelegenheidsprooien. In sommige delen van het land staan rivierkreeftjes op het menu. En als ze toevallig een dood visje vinden laten ze dat niet liggen. 

In dit weblog meer informatie over het belang van wormen en insecten als 'stapelvoedsel':

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/blog/lezen/50-keer

Ooievaars trekken overdag. We gaan ervanuit dat ze hun route kiezen door bijvoorbeeld kustlijnen en de loop van een rivier te volgen.

In dit weblog vind je een kaartje van trekroutes - onze Nederlandse ooievaars volgen vermoedelijk de westelijke route:
https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/blog/lezen/een-kwestie-van-timing

Ja, die noemen we eenlingen. Vrijgezellen, zeg maar.

Als er te weinig nesten en broedpartners zijn zien we die eenlingen langskomen op het nest bij Beleef de Lente. Dat geeft trammelant want ooievaars zullen hun nest verdedigen.

De 'eigenaren' van het nest proberen de niet uitgenodigde gast weg te jagen. Soms ontstaan zo felle gevechten, waarbij ze elkaar met hun snavels diepe wonden kunnen toebrengen.

Filmpjes:

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/filmpjes/bekijken/pa-doet-het-toch-weer

https://www.vogelbescherming.nl/beleefdelente/filmpjes/bekijken/pa-op-ramkoers

De soort is al sinds de beginjaren van Beleef de Lente te zien. In dit filmpje zie je hoe de webcam geplaatst is:

https://youtu.be/I_1vEpDnsVY

Een overzicht van alle locaties:

2023-2025 Rottige Meente;

2015-2022 Gennep;

2013-2014 Ankeveen;

2011-2012 Gorssel;

2009 Den Haag;

2007-2008 Schoonrewoerd.

Heel gevarieerd: larven, torren, kevers, regenwormen, slakken, rivierkreeftjes, krekels, kikkers, muizen, ratten, mollen, ringslangen.

Een dood of gewond vogeltje of konijntje (maaislachtoffers) of een dode vis laten ze niet liggen. Zo zagen we Pa in het seizoen 2024 aan komen zetten met twee vissen en een groot stuk paling.

In de overwinteringsgebieden in Afrika staan sprinkhanen op het menu.

Ze zoeken voedsel in drassig gebied, langs sloten, op akkers en weilanden. De oudervogels nemen wat ze vangen mee in hun krop en braken het uit op het nest. De jongen pakken het dan zelf op.

Zo begroeten ze elkaar. De kop achterover leggen versterkt het geluid.

Als er dreiging is van andere ooievaars klepperen ze ook en maken zich breed, door de vleugels te spreiden. Dus eigenlijk zeggen ze dan: dit is mijn nest, wegwezen hier!

Naast klepperen maken ze ook ander geluid, een soort sissen.

In dit filmpje hoor je zowel klepperen als het sissen door jongen op het nest, als ze laten weten dat ze wel wat lusten:

https://youtu.be/j56s0fOCZK4?feature=shared

Bron filmpje: Kiddos.

Ooievaars beginnen vanaf half tot eind maart met de leg. Soms ook later, dat zagen we in 2024 op dit nest waar het eerste ei pas op 10 april werd gelegd.

Meestal zijn er vier tot zes eieren, soms minder of - heel zelden - wat meer. Tussen het leggen van elk ei zit zo'n 48 uur.

Beide ouders broeden en beginnen daarmee vanaf het tweede ei. Een jong kruipt uit zijn ei na ongeveer 33 dagen broeden.

Als ooievaars op één poot staan zit de andere poot opgevouwen tussen de veren.

Waarschijnlijk doen ze dit om zo minder snel af te koelen. De poten zijn namelijk niet bedekt met veren, waardoor het bloed dat door de poten loopt afkoelt.

Een poot tussen je veren stoppen is dus een slimme vorm van warmteregeling en energiebesparing.