Even voorstellen: de slechtvalk

Aanwezig: het jaar rond
Voedsel: vooral vogels
Aantal: meer dan 100 paar (vanaf 2012)
Broedtijd: maart-mei
Aantal eieren: 5-6, meestal 3-4
Aantal legsels: 1
Broedduur: 31-33 dagen
Uitvliegen: jongen verlaten na 40-46 dagen het nest

Slechtvalken zijn in Nederland vooral stadsvogels. Ze leggen hun eieren het liefst in een nis in rotswanden. Maar die zijn er niet in Nederland,  wel gebouwen die daar op lijken zoals fabriekstorens, kerken, hoogspanningsmasten en wolkenkrabbers. Grote steden lijken voor de slechtvalk erg op rotslandschappen met prima plekken om te broeden.

Tussen de gebouwen heeft de wind vrij spel en met de warmte in de stad ontstaat er schitterende thermiek waar de valken graag gebruik van maken. Bovendien zijn steden onuitputtelijke voedselbronnen met een overmaat aan prooien zoals stadsduiven.

In Nederland heeft het plaatsen van nestkasten op geschikte plaatsen, zoals elektriciteitscentrales en andere hoge gebouwen bijgedragen aan een snelle toename van het aantal broedparen.

De slechtvalk maakt niet veel werk van zijn nest. Geen gesleep met takjes, strootjes en veertjes, ze leggen eieren gewoon in kale vensterbanken, richels, bakken en wat maar voorhanden is op torens, gebouwen, hoogspanningsmasten of bruggen.

Niet echt veilig natuurlijk. Veel broedsels gaan daardoor verloren. Daarom worden er nestkasten geplaatst op hoge plaatsen, zodat slechtvalken daar veilig en beschut hun eieren kunnen uitbroeden. In de kasten wordt een laag middelgrof gewassen grint gelegd. Want dat stellen ze op prijs. Daar graaft het mannetje dan een kuiltje in voor het vrouwtje om haar eieren in te leggen.

De slechtvalk kan enorme snelheden bereiken bij het vangen van zijn prooi. Als een bom laat hij zich van grote hoogte voorover vallen als hij prooi heeft gezien ver beneden hem. Soms wel van meer dan 3 km hoogte. Hij pompt zijn vleugels op voor de versnelling, vouwt die strak langs zijn lichaam en laat de zwaartekracht haar werk doen. Er zijn wel snelheden gemeten van 350 km/u die hij binnen een paar seconden bereikt! Vlak voor de prooi trekt hij op als een F16 en slaat zijn prooi dood en grijpt die in dezelfde beweging. 

De slechtvalk is niet kieskeurig wat prooi betreft. Duiven zijn in de stad zijn favoriete voedsel, maar ook andere vogels staan op zijn menu: spreeuwen, merels, zeevogels, wat hij maar tegenkomt. Zelfs vleermuizen en sprinkhanen worden gepakt als de kans zich voordoet. De slechtvalk heeft aan een flinke prooi voor 2-3 dagen genoeg.

Het slechtvalkenpaar broedt op een 85 meter hoge schoorsteenpijp op het terrein van de voormalige ENKA-fabriek in Ede. De hoogste historische schoorsteen in Nederland!

In 1922 werd in Ede de ENKA gebouwd. Deze fabriek was bijna een eeuw lang de grootste werkgever van Ede. De naam ENKA is afkomstig van de letters N en K van de N.V. Nederlandsche Kunstzijdefabriek. In 2003 is de fabriek gesloten, omdat kunstzijdeproductie in Nederland te duur was geworden. Op het oorspronkelijke ENKA-terrein is sinds 2011 een woonwijk ontstaan. De wijk doet recht aan de historie van de plek. Een flink aantal monumentale panden is blijven staan en heeft een nieuwe functie gekregen in de wijk.

Nadat de grote ‘ENKA-pijp’ – de enorme schoorsteen op het terrein – was gerenoveerd werd in 2021 een nestkast voor slechtvalken op de pijp geplaatst. Drijvende kracht hierachter was Vogelbescherming-stadsvogeladviseur Henk van Paasen, in samenwerking met terreineigenaar Boei, gemeente Ede en bewonersvereniging Op ENKA. Het project werd een doorslaand succes want daags na het plaatsen van de kast in maart 2021 werd er al gepaard, waarna direct al dat seizoen drie jongen werden grootgebracht. Ook Peter van Geneijgen en Jaap van de Streek waren essentieel onderdeel van het projectteam, terwijl Luc Enting er met de plaatsing van de camera’s voor zorgde dat de hele wereld live kan genieten van de slechtvalken op deze historische locatie.