Zoals Bernice G. in haar vorige blog schreef, duurt het niet lang meer voordat de koolmezen in nestkast1 uitvliegen. Het moment van uitvliegen zegt veel over de overlevingskansen van een koolmees. In deze blog vertel ik waarom en hoe het moment van uitvliegen wordt onderzocht.
De vogel is gevlogen
Als onderzoekers bij het NIOO-KNAW willen wij graag weten hoe het met de koolmezen gaat. We willen weten of ze nog leven, of ze een partner vinden en of ze zich voortplanten. Helaas is het moeilijk om een koolmees terug te vinden. De meeste koolmezen overleven het eerste levensjaar niet of vertrekken naar een ander gebied. Dus wat nu?
Moment uitvliegen cruciaal
Gelukkig is het mogelijk om het toekomstperspectief van een koolmees af te leiden aan het moment van uitvliegen. Het gaat hier om de dag en het tijdstip dat een koolmees het nest verlaat. Dit moment is cruciaal, omdat het de potentie heeft de overleving te maximaliseren. U kunt zich wellicht voorstellen dat als een koolmees te vroeg uitvliegt, het dier nog vrij licht is en het verenkleed nog niet voldoende is ontwikkeld. Dit bemoeilijkt de overleving. Anderzijds is te lang wachten ook niet goed, want te zware kuikens zijn langzaam en kunnen hierdoor moeilijker aan predatoren ontsnappen.
Antenne aan de nestkast
Het moment van uitvliegen kun je onderzoeken door ieder kuiken een speciale ring te geven, namelijk een PIT (passive integrative transponder) tag. Zo’n PIT tag kunt u zien op de foto onderaan deze tekst (zwarte ring). Iedere PIT tag heeft een individueel nummer. Als een onderzoeker een speciale antenne om de nestkastopening plaatst en een koolmees vliegt uit, dan wordt het individuele nummer afgelezen en opgeslagen in een spreadsheet. Op die manier is dus precies bij te houden wanneer welke koolmees uit het nest vliegt.
Op de foto bovenaan deze pagina is zo’n antenne te zien. Het is dat zwarte plaatje met dat gat erin waar een koolmees op zit. In dit geval is de antenne aan een voedersilo vastgemaakt, maar zo’n antenne kan ook rond de nestkastopening worden bevestigd.
Zullen onze Beleef de Lente koolmezen ongeveer tegelijk uitvliegen of kiezen ze allemaal een eigen moment?
- Gruebler, M. U. & Naef-Daenzer, B. Fitness consequences of pre- and post-fledging timing decisions in a double-brooded passerine. Ecology 89, 2736-2745, doi:10.1890/07-0786.1 (2008). - Naef-Daenzer, B. & Gruebler, M. U. Post-fledging survival of altricial birds: ecological determinants and adaptation. Journal of Field Ornithology 87, 227-250, doi:10.1111/jofo.12157 (2016). - Visser, M. E. & Verboven, N. Long-term fitness effects of fledging date in great tits. Oikos 85, 445-450,doi:10.2307/3546694 (1999).
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
