Waarom spitsmuizen?

Jasja Dekker | maandag 14 april 2025 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 54x

Vies

Uit braakballenonderzoek weten we dat kerkuilen spitsmuissoorten eten. In het dieet van andere carnivore vogels en zoogdieren spelen spitsmuizen echter nauwelijks een rol. Spitsmuizen hebben klieren die naar muskus geurende substanties uitscheiden. Deze sterke geur en vieze smaak ervaren veel roofdieren als onprettig. Als ik een dode ‘muis’ vindt, is het vaak een spitsmuis. Waarschijnlijk gevangen en gedood door een (jong) roofdier. Want die gaat natuurlijk niet eerst uitgebreid kijken of ze nu een spitsmuis, een woelmuis of een bosmuis horen ritselen: hebben is hebben! Maar na de vangst wordt door de sterke geur en vieze smaak het spitsmuisje toch niet opgegeten. Kerkuilen hebben een slecht reukvermogen. En misschien kan het ze minder schelen. Dus: vieze geur? Geen bezwaar.

Giftig?

Sommige spitsmuizen, zoals de waterspitsmuis en de bosspitsmuis, hebben een giftige beet. Hun gif wordt via groeven in hun ondertanden overgebrach. Het bevat een stof die prooien verlamt door bloeddruk en zenuwfunctie te beïnvloeden. Hierdoor kunnen spitsmuizen hun prooi verlammen en opeten. Overigens zijn spitsmuizen zo klein, en het gif in zulke lage doses, dat ze geen enkel risico vormen voor mensen. En ik vermoed dat de meeste muizeneters zo snel zijn in het vangen en doden van hun prooi, dat de giftige beet ook niet voor verdediging gebruikt kan worden. Misschien maakt het gif de spitsmuis wel minder eetbaar. Hartritmestoornis door teveel spitsmuizen eten? Maar ik kon nergens vinden of het gif (bij kerkuilen) wordt afgebroken tijdens de vertering.

Te klein

Spitsmuizen zijn dus vies en ook nog giftig. En zoals eerder beschreven, zijn spitsmuizen ook nog eens een stuk kleiner dan ware muizen en woelmuizen. Een muizeneter wordt voor het eten van een vieze prooi dus niet beloond met veel energie. Bij kerkuilen zien we dat het gunstiger voor de ouder om de kleine spitsmuis zelf op te eten en nog even door te zoeken naar een voedszamer prooi voor de kuikens. Want elk vluchtje van en naar kast kost energie.

Waarom dan toch spitsmuizen?

Dat ze toch spitsmuizen eten komt door de jachtstrategie van de kerkuil en door schaarste. Ze jagen al vliegend, en vangen op het gehoor. Ze horen iets ritselen of piepen en slaan de prooi. Ze kúnnen dus niet selecteren op prooi. Ze kunnen wel selecteren waar ze gaan jagen. In jaren met veel veldmuizen kiezen ze actief voor 'veldmuislandschappen'. Open landschappen, zoals weilanden, akkerranden en wegbermen, en daarbinnen ook nog eens voor plekken waar de hoogste aantallen veldmuizen leven. 

Broedsucces

We zien, dankzij jarenlang braakbalonderzoek, dat in daljaren van bosmuizen en veldmuis het aandeel spitsmuizen onmiddelijk toeneemt. Dat zien we niet alleen bij de kerkuil. Ook de steenuilen wijken uit naar spitsmuizen als er muizenschaarste is.

Een slecht veldmuizenjaar is vaak ook slecht broedjaar. Laten we hopen dat de regen van komende week zorgt voor een flinke opleving van veldmuizen.

André Eijkenaar

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over