Tekenen aan de wand

Mary Mombarg, Kerkuilenwerkgroep Nederland | woensdag 2 april 2025 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 330x

Tim Birkhead

Alles wijst erop dat we binnenkort het eerste ei kunnen verwachten bij de kerkuilen. Naast de vele paringen en prooioverdrachten zien we ook dat vrouw de kast niet vaak meer verlaat. Als ze verdwijnt zijn dit maar korte uitstapjes van enkele minuten, wat laat zien dat vrouw niet of nauwelijks meer zelf jaagt. Ze is compleet afhankelijk van man kerkuil voor de prooiaanvoer. Alles wijst er dus op dat ze eieren zal gaan leggen.

Wachten op het ei

Vrouw kerkuil is afhankelijk wat man kerkuil haar brengt. Dit is niet verrassend: het maken van eieren kost erg veel energie, dus vrouw moet haar krachten sparen.

Verder gebruikt vrouw kerkuil de huidige prooiaanvoer van man kerkuil ook als een soort inschatting van hoeveel eieren ze kan leggen. Als vrouw kerkuil straks aan het broeden is en daarna voor jonge kuikens zorgt, is man kerkuil volledig verantwoordelijk voor de prooiaanvoer. Het is dus belangrijk voor het vrouwtje van de kerkuil om in te schatten hoe het zit met de prooiaanvoer dit seizoen. Als de prooiaanvoer van man kerkuil aan de lage kant is, zal ze ook wat lager inzetten en maar weinig eieren leggen.

Klein maar fijn

Kerkuilen leggen relatief kleine eieren. Ieder ei is gemiddeld 17 gram en dat is toch nog zo’n 5 procent van het gewicht van het vrouwtje, maar in vergelijking met andere uilen van deze afmetingen is dat vrij klein. Dat past ook wel bij de strategie dat de kerkuil liever een ei teveel dan een ei te weinig legt. Ze investeren relatief weinig in een ei, dus als het dan een keer mis gaat, is het verlies beperkt. De jongen komen daardoor natuurlijk ook vrij klein uit het ei en hebben daardoor relatief lang zorg nodig van vrouw en man kerkuil, vandaar dat kijken naar kerkuilen niet naar een het Beleef de Lente-instapmodelletje is, maar eerder ‘een nest volgen voor gevorderden’.

Het Vogelei

Met deze titel ‘Het Vogelei’ verscheen in 2016 de Nederlandse vertaling van The most perfect thing van Tim Birkhead, hoogleraar diergedrag en wetenschapsgeschiedenis en zijn hele leven al gebiologeerd door het vogelei. Perfecte lectuur, voor de doorgewinterde kerkuilen- volgers een aanrader. In zo’n 320 bladzijden beschrijft hij alles wat je maar over een ei zou willen weten: van het produceren van de schaal, de vorm van het ei, de kleur ervan, over het belang van eiwitten en de rol van microben tot aan de lange weg die het ei-in-spe vanaf de bevruchting in de eileider aflegt om uiteindelijk zo'n 24 uur later door de cloaca geperst te worden.

Waarom leggen vogels eieren?

Zoals zo vaak is er niet één simpel antwoord, maar de belangrijkste reden is toch wel dat alles in een vogel ontworpen is om hun gewicht zo laag mogelijk te houden. Een baarmoeder vol jonkies past daar niet echt goed bij, dus is de oplossing gevonden in een mooie veilige plek buiten het lijf van de moeder; het ei. Dat scheelt een hoop gesleep door de lucht als je aan het vliegen bent.

Wonder van volmaaktheid

Zoals alles in de natuur zitten zelfs de eenvoudigste dingen waanzinnig knap en complex in elkaar als je je er een beetje in verdiept. Waarom zijn er zoveel verschillende vormen bij eieren? Hoe kan een kuiken in het ei toch ademen ? Waar komen al die kleuren vandaan op de eischaal (en dan heb ik het niet over paaseieren)? Waar haalt het vrouwtje al die kalk vandaan om elke 2-3 dagen weer een compleet ei klaar te hebben om in het nest te leggen?

Tapijt met een geurtje

Man en vrouw kerkuil zijn ondertussen druk in de weer om de nestkast zo kindvriendelijk mogelijk in te richten. Het tapijt is al gelegd, alleen stinkt het een beetje… Kerkuilen bedekken hun nestplek met hun eigen braakballen en omdat deze braakballen veelal uit haar bestaan, zorgt dit voor een zachte ondergrond. Waarschijnlijk heeft dit als voordeel dat eieren minder snel zullen breken en minder snel wegrollen.

Wij zitten er klaar voor. Laat dat eerste ei maar doorkomen.

Tim Birkhead

De stichting Kerkuilenwerkgroep heeft tot doel het ‘beschermen van de kerkuil’ door ‘het geven van voorlichting en educatie, door het plaatsen van nestkasten en het verzamelen en registreren van gegevens’. De stichting is een overkoepelende landelijke organisatie met ongeveer 1.000 vrijwilligers, die werkzaam zijn in 16 regio’s die landelijk ruim 10.000 kerkuilnestkasten beheren en controleren. Dankzij de inspanningen van deze vrijwilligers en de medewerking van boeren en burgers is de broedpopulatie van kerkuilen toegenomen van ongeveer 100 broedparen eind jaren ’70 tot 3.000 nu. Meer weten? Bezoek de website van Kerkuilenwerkgroep Nederland

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over