Het begrip R-getal kan bijna niemand meer zijn ontgaan. We zijn er het afgelopen jaar te pas en te onpas over geïnformeerd en op gewezen.
Dan is het toch mooi als er ook nog zoiets is als ‘Beleef de Lente!’ Onbezorgd meekijken naar en genieten van wat er zich in de natuur allemaal kan afspelen.
Een majestueus zwevende volwassen zeearend, maar niet te beoordelen of het een man of vrouw is.
Het zeearend R-getal
Tot nu toe was het ‘R-getal’ (reproductiegetal) van ons zeearend paar in “de Alde Feanen” 1,5! Dit als resultaat van in totaal zes uitgevlogen jongen over de jaren 2017 t/m 2020 (volgens een schema van 1, 2, 1 en 2 uitgevlogen sub-adult zeearenden). In 2020 werden er in Nederland 20 zogenaamde ‘territoriale zeearend paren’ vastgesteld. Maar, ze waren niet allemaal zodanig succesvol dat er ook jongen zijn uitgevlogen. In totaal zijn er vorig jaar 22 jonge zeearenden uitgevlogen, waarmee het zeearend R-getal over 2020 uitkwam op 1,1.
Inmiddels hebben wij allen in het afgelopen jaar geleerd, dat het R-getal zo laag mogelijk moet zijn. Jazeker, voor virussen die de mens ziek kunnen maken, is dit absoluut het geval! Echter niet voor zeearenden! Dan zien we het liefst een zo hoog mogelijk R-getal. Er is in ons land nog voldoende ruimte voor deze majestueuze roofvogels.
Op dit moment is het voor ons zeearend paar een weet en voor de mensen nog een vraag of er dit jaar een tweede ei is gelegd! Maar ja, wat zegt zo’n schema uit de voorgaande jaren? Misschien hebben ze dit jaar wel drie eieren gelegd. Volgens de literatuur zou dit kunnen, al is het voor Nederland nog nooit vastgesteld. We laten ons verrassen en na medio april hopen we te zien hoeveel bekjes er gevoerd zullen worden.
Nog een paar man/vrouw dingetjes
Veel deelnemers aan de chatgroep lukt het steeds beter om de zeearend man en vrouw van elkaar te onderscheiden, ook als ze niet samen op het nest aanwezig zijn. Niet alleen de uiterlijke kenmerken (hoe lastig soms ook om te beoordelen), maar ook het gedrag laat zien wie man of vrouw is.
De snavel De webcam maakt het mogelijk om de overgang van de snavelbasis naar het voorhoofd goed te beoordelen. Bij de grotere vrouw, inclusief forsere snavel, is die overgang vrijwel een rechte lijn, met een minimaal knikje naar boven. Bij de man is die knik omhoog van snavelbasis naar voorhoofd duidelijker zichtbaar. Uiteraard is het geen veldkenmerk, maar als ze voor de webcam mooi ‘en profile’ zichtbaar zijn, dan kun je er wel wat mee.
Het gedrag Rondom het wisselen op het nest, roept het paar veelvuldig naar elkaar. Hierbij is goed te horen dat zij ‘de baard in de keel heeft’ met een wat lager en heser geluid. Daarentegen is hij te typeren als een echte countertenor! Inderdaad, opnieuw geen gemakkelijk onderscheid, maar met enige oefening ga je het wel herkennen. De broedende man gedraagt zich veel ‘onrustiger’ dan zijn echtgenote. Druk om zich heen kijken, wat rommelen met de nestbekleding of klooien met takken op de nestrand. Zou het een milde vorm van ADHD of een te hoge testosteron spiegel zijn? Doorgaans heeft hij het na een paar uren broeden wel gehad en begint te roepen. Soms komt ze dan, maar soms ook niet en moet hij nog even of heel lang geduld oefenen. Wat heet, in de tweede ‘broedweek’ heeft hij zelfs twee nachtdiensten achterelkaar moeten draaien!
Seksueel dimorfisme
Vanuit de evolutieleer komt het begrip ‘seksueel dimorfisme’. Ik heb het ook niet bedacht, maar dit betekent simpelweg het uiterlijk verschil tussen de geslachten. Bij heel veel diersoorten met seksueel dimorfisme is de man groter dan de vrouw. Maar, soms is niets wat het lijkt! Bij verreweg de meeste roofvogels, zoals ook de zeearend, is het juist andersom en is de vrouw groter dan de man. Waarom? Welk voordeel biedt een grotere vrouw om de soort beter in stand te houden?
Volgens sommige wetenschappers kan een roofvogel paar dan een grotere variëteit aan prooien vangen. Grote en zware prooien door de vrouw en kleinere en meer wendbare prooien door de man? Als de grotere en sterkere vrouw het meest broedt zou zij beter in staat zijn om het nest te verdedigen tegen potentiële belagers, zoals marterachtigen, ooievaars of soortgenoten! Echter, zouden dan de ‘nachtdiensten’ van de zeearend man een onverantwoord risico zijn geweest? De grotere en zwaardere vrouw zou tijdens het broeden langer zonder voedsel kunnen. Ja, zou kunnen, maar waarom bracht man zeearend haar dan een lekkere eendvogel op het nest? Oké, als alles anders is, dan zou dus bij zeearenden de liefde van de vrouw door de maag gaan?! Het aanbieden van voedsel kan wel degelijk een uiting van binding en trouw zijn tussen beide partners. Overigens heeft de man na de eerste ‘broedweek’ vrijwel geen prooi meer naar het nest gebracht, maar verlaat zij het nest voor korte of langere tijd om zelf te gaan foerageren.
Nog veel te ontdekken
Zaken uit de evolutie roepen soms meer vragen op, dan er door wetenschappers antwoorden gegeven kunnen worden. Hoe mooi is het al en kan het nog worden, nu wij de unieke gelegenheid hebben om via de webcam het gedrag van ons zeearend paar in het NP “de Alde Feanen” goed te kunnen bestuderen. Laten wij ons de komende weken en maanden blijven verwonderen over het boeiende leven van de zeearenden!
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
