Meten is weten én daarvan te leren! De voorgaande drie jaren werd in Nederland een 15-tal jonge zeearenden (M/V) voorzien van een GPS-zender.
Het doel is om meer kennis te verkrijgen over zowel de dispersie (het uitzwerven, nadat ze uitvlogen) als de overlevingskansen van deze jonge zeearenden.
Een gezenderde jonge zeearend, gefotografeerd in de omgeving van Dronten. (foto A.J. Maatkamp, april 2022)
Onderzoek
De Werkgroep Zeearenden Nederland (WZN) doet onderzoek naar het wel en wee van de zeearend populatie in Nederland. Zo was er weinig, maar is er inmiddels veel meer bekend over hoe en waar de uitgevlogen jonge zeearenden hun puberjaren doorbrengen en welke potentiële gevaren (zoals windmolens) ze daarbij tegen kunnen komen. Het duurt gemiddeld genomen een jaar of vier tot ze geslachtsrijp zijn, een partner en territorium zoeken en een nest gaan bouwen. Om daar meer kennis over te vergaren, kreeg een aantal jonge zeearenden, net voor het uitvliegen, een zogenaamde GPS-logger aangemeten. Zo’n zender bevat een zonnecel en een internetverbinding, zodat de exacte positie van waar de vogel zich bevindt naar de onderzoekers kan worden gestuurd. Op die manier kan een ‘gezenderd’ zeearend jong worden gevolgd op de eerste vlucht vanaf het nest en de latere omzwervingen (dispersie), tot het zich uiteindelijk gaat vestigen in een eigen territorium.
Wetenschappelijke noodzaak versus overlast en/of schade
Conform de huidige wet- en regelgeving wordt er eerst toestemming gevraagd om een zeearend jong te gaan ‘zenderen’. Dat een ‘gezenderde’ zeearend ons vervolgens een schat aan informatie kan opleveren staat buiten kijf. Echter, hoeveel overlast of hinder voor de te ‘zenderen’ zeearend vinden wij als mensen acceptabel? Wanneer is die overlast in evenwicht met wat het ons aan wetenschappelijke informatie oplevert? Informatie overigens die zeker kan bijdragen aan het verbeteren van de leefomstandigheden voor de desbetreffende soort. En daarmee gaat het volgens mij om een ethischediscussie!
Belemmering en overlast
Men veronderstelt dat er, door het (geringe) gewicht en het bevestigen van de zender op een jonge vogel, geen belemmering van het natuurlijk gedrag ontstaat. En daar zit wat mij betreft een lastig punt. Hoe weten wij zeker dat daar geen sprake van is of later nog kan ontstaan? We kennen helaas het voorbeeld van een loszittende en afgezakte zender bij een zeearend. We zien de zender op de rug en een uitstekend element onder de buik van een zeearend, maar gaan er kennelijk van uit dat het dier daar weinig tot geen last van heeft?!
Risico’s
Momenteel vliegt er een tiental in Nederland gezenderde, nu nog niet geslachtsrijpe, zeearenden rond. Welke hinder kunnen deze vogels van de zender ondervinden als zij over een paar jaar een partner zoeken, willen paren en een nest bouwen? We hebben via de webcam kunnen zien hoe het in ‘de Alde Feanen’ nestelende zeearend paar bij tijd en wijle worstelde om de takken daar te leggen waar zij wilden! Ik houd mijn hart vast als een ‘gezenderde’ zeearend dergelijke acrobatische kunsten gaat vertonen. Wat te doen als een tak vastraakt in het tuigje waar de zender mee is bevestigd?
Denk je eens in ...
Stel dat een andere soort op onze aarde de mogelijkheid had én het nodig zou vinden om een aantal exemplaren van de Homo sapiens van een zender te voorzien. Met bijvoorbeeld als doel meer informatie te krijgen over het gedrag na een, gewonnen of verloren gegane, voetbalfinale van zijn of haar favoriete club! De zender wordt, net voor aanvang van de puberteit, aangemeten en blijft zitten tot … ja tot hoe lang? Wellicht tot zijn of haar overlijden? Ik zou wel eens willen weten wie dit op vrijwillige basis zou willen ondergaan? En of hij/zij daar ook hinder van denkt te ondervinden tijdens bijvoorbeeld het sporten, zonnebaden of het hebben van seks?!
Terughoudendheid
Het zal mij bij veel onderzoekers geen applaus opleveren, maar toch ben ik van mening dat wij als mensen, zowel moreel als ethisch gezien, terughoudender moeten zijn met het ‘zenderen’ van vogels, zoals de zeearenden. Wellicht is het zelfs beter om er helemaal mee te stoppen? Immers, niet alles wat kan is tevens noodzaak!
NASCHRIFT VOGELBESCHERMING
Dit blog met enkele kritische kanttekeningen bij het zenderen van onder meer zeearenden heeft geleid tot vragen aan Vogelbescherming Nederland hoe wij hier tegen aankijken.
Het zenderen van verschillende vogelsoorten heeft de afgelopen jaren kennis over gedrag van vogels een enorme boost gegeven. Dat levert VBN, BirdLife International en andere natuurorganisaties belangrijke handvatten voor gerichte bescherming van zowel soorten als specifieke leefgebieden.
Zo draagt het zenderen van zeearenden bijvoorbeeld bij aan het vergroten van kennis over de gevaren van windturbines en mogelijke oplossingen (zie Opnieuw in Nederland gezenderde Zeearend omgekomen door windturbine – Werkgroep Zeearend Nederland)
Dat laat onverlet dat er ook nadelen aan het zenderen zitten, zoals stress, inbreuk en hinder. Het wordt echter gedaan door wetenschappers met verstand van zaken en is omgeven door wet- en regelgeving die nadelen voor de vogels beperken.
Voor VBN is het van belang dat zenderen van vogels op ethische wijze gebeurt, binnen de wettelijke kaders, en bijdraagt aan de bescherming van populaties.
Dezelfde gezenderde jonge zeearend met een loszittend element, gefotografeerd in de omgeving van Dronten. (foto A.J. Maatkamp, april 2022)
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
