Zoals we kunnen zien in de Beleef de Lente-nestkast is het liefdesspel tussen de kerkuilen in volle gang, en we zien het aantal paringen toenemen en de eerste prooioverdrachten hebben plaatsgevonden. Dit zijn mooie ontwikkelingen, maar het eerste ei zal nog wel even op zich laten wachten.
Op een poot staan
De eerste paringen
De eerste paringen van de Beleef de Lente-kerkuilen hebben plaatsgevonden. Een positieve ontwikkeling.
Meestal paren de kerkuilen ’s nachts en altijd op de nestplaats. De paringen duren 50 tot 60 seconden. Elke nacht paren ze op dit moment (vijf tot zes paringen). In de eerste plaats worden zo de eieren bevrucht, maar daarnaast versterken de beide uilen ook hun band met elkaar.
Goed cloaca-contact
Een zacht snorrend geluid van het mannetje is de inleiding (‘voorspel’). Het vrouwtje drukt zich vervolgens, sluit de ogen en draait haar kop naar beneden en de staart omhoog (paringsbereid). Zo ontstaat een goed cloaca-contact tussen beide uilen. Tegelijkertijd pakt het mannetje het vrouwtje vast bij de nekveren of de sluierrand. Het mannetje balanceert met de vleugels, die contact hebben met de bodem van de nestkast. Tijdens het paren laten beide uilen zachte staccato geluidjes horen.
Nog even geduld
Er liggen weinig braakballen in de kast, wat betekent dat het broedproces nog maar heel recent van start is gegaan. Vrouw kerkuil moet eerst in een goede conditie zijn om haar eerste ei te kunnen leggen. Dat kan nog zo’n zes weken duren. We wachten op het aanvoeren van prooien door man kerkuil.
Prooioverdracht
En ja hoor, heb ik het blog klaar en daar is man kerkuil met de eerste twee prooioverdrachten. Als man kerkuil dit kan doorzetten dan komt het eerste ei in zicht. Kijk hier de clip prooioverdracht.
Op één poot staan
We zien dat de kerkuilen vaak op één poot staan. Het bijzondere is dat ze roerloos lange tijd onbeweeglijk kunnen blijven staan. Wij zouden het niet zo lang kunnen volhouden! De andere poot verdwijnt tussen de veren. Maar waarom doen ze dit?
Over de poten loopt een dunne huid en daaronder zitten hun bloedvaten (die gemakkelijk warmte afstaan). Als een vogel op één poot staat verliest hij dus minder warmte, dan wanneer hij op beide poten staat en daarmee verliezen ze dus ook minder kostbare energie.
Waarom vallen kerkuilen niet om?
Als een kerkuil op één poot staat, gaat de knie op slot. Pezen rond de knie worden samengetrokken en zorgen ervoor dat de knie met een soort ‘klik’-mechanisme op slot gaat (als tentstokken, die in elkaar worden geschoven). Het gewicht wordt zo verdeeld, dat de vogel niet omvalt. Zo kunnen ze uren roerloos blijven staan. De poot gaat ook niet gemakkelijk ‘van het slot’, daar is kracht voor nodig. Een prachtig systeem.
Dode kerkuilen
Op dit moment krijgen we helaas veel meldingen van dode kerkuilen. Dat zijn veelal van jonge kerkuilen uit 2023 die laat zijn uitgevlogen. De vogels zijn op zoek naar een eigen territorium en partner. Veel van deze vogels zijn verkeersslachtoffer doordat ze jagen in voedselrijke wegbermen waar muizen leven, en door het opvliegen uit die berm.
Ook komt voor dat kerkuilen aan de hongerdood overlijden, omdat zij juist onvoldoende voedsel kunnen vinden door bijvoorbeeld hoog water en te natte weilanden waar alle muizen verdronken zijn. Soms zijn ze ook te onervaren om prooien te vinden.
Niet te vroeg in de nestkast kijken
Mark maakte recentelijk al kenbaar dat in Noord-Holland het eerste kerkuilen-ei voor de camera is gelegd. Dat is uitzonderlijk vroeg in het jaar. Maar als er genoeg muizen zijn, kunnen kerkuilen meerdere keren per jaar legsels hebben en jongen groot brengen. Ik weet uit ervaring dat in het voorjaar uit nieuwsgierigheid veel mensen een kijkje in de kerkuilenkast willen nemen. Ik wil hier een oproep doen om dit vooral niet te doen!
Een kerkuil is zeer gevoelig voor verstoring als ze eieren gaan leggen of als ze net eieren hebben gelegd. De kans dat het nest helemaal wordt verlaten, is erg groot. Daarom adviseert de Stichting Kerkuilen Werkgroep Nederland dringend niet te vroeg in de nestkast te gaan kijken, mede omdat jonge kerkuilen vaak lang in de nestkast verblijven.
Start nestkastcontrole
De gemiddelde datum voor de start van de eerste controle is 1 juni. In goede muizenjaren beginnen de kerkuilen vroeg met hun eileg en kan de controle van de kast eerder plaatsvinden. Bij een slechte muizenstand broeden de kerkuilen later (of geheel niet) en is 1 juni te vroeg voor controle.
Op dit moment is het lastig in te schatten hoe 2024 zich landelijk gaat ontwikkelen. Ik waag me in ieder geval nog niet aan een voorspelling, daarvoor zijn de regionale verschillen ook te groot.
Foto André Eijkenaar verkeersslachtoffer
De stichting Kerkuilenwerkgroep heeft tot doel het ‘beschermen van de kerkuil’ door ‘het geven van voorlichting en educatie, door het plaatsen van nestkasten en het verzamelen en registreren van gegevens’. De stichting is een overkoepelende landelijke organisatie met ongeveer 1.000 vrijwilligers, die werkzaam zijn in 16 regio’s die landelijk ruim 10.000 kerkuilnestkasten beheren en controleren. Dankzij de inspanningen van deze vrijwilligers en de medewerking van boeren en burgers is de broedpopulatie van kerkuilen toegenomen van ongeveer 100 broedparen eind jaren ’70 tot 3.000 nu. Meer weten?
Bezoek de website van Kerkuilenwerkgroep Nederland
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
