Kerkuilen zijn bijzondere vogels, perfect uitgerust op hun nachtelijke levenswijze. In het donker weten ze precies hoe ze hun prooien moeten verschalken.
Foto André Eijkenaar
Optimaal gehoor
Zodra de zon ongeveer een uur onder is, begint de kerkuil met jagen. Daarom worden ze niet vaak door mensen waargenomen. Een kerkuil vertrouwt in het donker veel op z'n zintuigen. De oren van de kerkuilen zitten aan de zijkant van z'n kop en zijn verhoudingsgewijs groot, wat logisch is als je 's nachts moet jagen. Ze zitten ook iets verschoven van elkaar, waardoor de kerkuil op gehoor akelig precies de plek van zijn prooi weet. Kerkuilen kunnen nooit doof worden, want in tegenstelling tot de mens worden de haarcellen in het slakkenhuis vervangen door geheel nieuwe haartjes. Daardoor blijft het gehoor optimaal. Een geweldige aanpassing.
Een deel van het gezichtsveld ziet de kerkuil met beide ogen, waardoor hij de afstand tot zijn prooien goed kan inschatten. De kerkuil heeft ook grote pupillen en ziet drie keer zoveel als de mens. De pupillen van uilen zijn overdag heel klein zijn en ’s nachts staan ze volledig open. Een beschermend doorschijnend knipvlies doet dienst als een soort zonnebril.
Uitstekende jager
De kerkuil kent zijn territorium als z’n broekzak en gebruikt vaak een ‘vaste’ vliegroute. Hij weet precies waar zich de plekken met prooidieren bevinden. Een andere strategie van kerkuilen is biddend jagen, net als torenvalken. Zwevend boven de grond wacht de kerkuil tot hij iets hoort ritselen en stort zich er met een duikvlucht op af zodra hij het geluid precies heeft gelokaliseerd. Net als buizerds maken kerkuilen ook wel gebruik van paaltjes. Daar wachten ze rustig tot een prooi niets vermoedend voorbijloopt.
Klauwen als grijphaken
Kerkuilen hebben relatief lange poten waarmee ze hun prooien vangen. De klauwen van kerkuilen zijn daarbij aangepast om hun kans op succes te vergroten. Ze zijn te vergelijken met die van een grijphaak op de kermis, alleen heeft de kerkuil vaker geluk.
Wat die klauwen extra mooi maakt, is de aanwezigheid van een zogenaamde keerteen. Normaal heeft een vogel drie tenen aan de voorkant en een aan de achterkant. Kijk maar eens in de tuin als een vogel op een takje of op de grond zit. Maar bij een kerkuil kan de buitenste van de drie tenen óók naar achter worden gedraaid. Daarmee kunnen ze prooien beter grijpen en steviger op een stok zitten. Let maar eens op als onze kerkuilen op het tussenschotje zitten in de kast. Dit fenomeen komt verder alleen voor bij de visarend, die heeft ook een keerteen.
Geruisloze vlucht
Zelfs met deze uitstekend toegesneden 'uitrusting’ zou de kerkuil nog niet in staat zijn om de waakzame en snelle prooidieren te grijpen. Ook een geruisloze vlucht is van groot belang. Door de bijzondere structuur van de veren en de grote vleugels kunnen kerkuilen langzaam en geruisloos vliegend de bodem afzoeken. Het zijn deze eigenschappen die de kerkuilen de heersers van de duisternis maken. Het zijn nachtvogels bij uitstek: indrukwekkend en fascinerend. Maar hierover in een later blog meer.
Beleef de Lente-kerkuil
Voor de camera van Beleef de Lente is het momenteel nog relatief rustig. Het wachten is op het eerste ei.
Foto André Eijkenaar
De stichting Kerkuilenwerkgroep heeft tot doel het ‘beschermen van de kerkuil’ door ‘het geven van voorlichting en educatie, door het plaatsen van nestkasten en het verzamelen en registreren van gegevens’. De stichting is een overkoepelende landelijke organisatie met ongeveer 1.000 vrijwilligers, die werkzaam zijn in 16 regio’s die landelijk ruim 10.000 kerkuilnestkasten beheren en controleren. Dankzij de inspanningen van deze vrijwilligers en de medewerking van boeren en burgers is de broedpopulatie van kerkuilen toegenomen van ongeveer 100 broedparen eind jaren ’70 tot 3.000 nu. Meer weten?
Bezoek de website van Kerkuilenwerkgroep Nederland
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
