Kerkuilen eten voornamelijk muizen. De Beleef de Lente-kerkuilman draagt die op dit moment aan, terwijl vrouw kerkuil aan het broeden is. Ze verslinden de muizen in z’n geheel.
Foto André Eijkenaar
Het duurt nog even voordat we het eerste kerkuilenkuiken kunnen verwelkomen. Dat biedt mij een mooie gelegenheid om wat aandacht te besteden aan muizen en braakballen.
Een kerkuil eet de muizen met huid en haar op. De onverteerbare delen worden uitgespuugd in de vorm van een braakbal.
De maag van de kerkuil bestaat uit twee delen: de kliermaag en de spiermaag. In de kliermaag wordt het voedsel verteerd en in de spiermaag die erboven ligt, komen de onverteerbare delen terecht. Hier wordt alles samengeperst tot een braakbal, die uitgeperst wordt. Als je die uitpluist, kun je precies zien wat de kerkuil heeft gegeten.
Van de in ons land voorkomende uilen levert de kerkuil het beste materiaal voor het determineren van de voedselresten. De vraag naar braakballen van de kerkuil op scholen is erg groot en met veel enthousiasme wordt er geplozen. Alle botjes van een muis zijn terug te vinden: complete schedels, wervels en ribben. De maagsappen van de kerkuil zijn zo zuur (zuurgraad of pH-4) dat alle vleesresten van de prooidieren worden verteerd, maar de haren en de skeletdelen vrijwel niet worden aangetast.
De braakballen van de kerkuil zijn gemakkelijk van die van andere uilen te onderscheiden. Ze hebben een zwarte tot donkergrijze kleur en zijn omgeven door een dunne slijmlaag. De gemiddelde lengte van de braakbal varieert van 2,5-8,0 cm, afhankelijk van het aantal muizen dat gegeten wordt.
Hoeveel eet een kerkuil?
Tijdens het broedseizoen eet een volwassen kerkuil per etmaal 70 tot 80 gram. Afhankelijk van de prooigrootte komt dat overeen met 4 tot 8 muizen. Als het koud is tijdens de winter, heeft de kerkuil een grotere behoefte aan voedsel: 150-200 gram. Dit zijn 8 woelmuizen of 20 spitsmuizen.
Muizen
De meeste muizen die door de kerkuil worden gevangen, zijn 's nachts en in de schemering (extra) actief. De veldmuis (behorend tot de woelmuizen) heeft per etmaal ongeveer tien perioden met activiteit. Tijdens die actieve perioden komen veldmuizen bijna allemaal tegelijk tevoorschijn om te eten. Dan staat dus ook de tafel gedekt voor de kerkuil.
Piekuren
Die pieken in de activiteit van veldmuizen zijn ook de verklaring dat in het broedseizoen man kerkuil soms binnen een half uur veel (veld)muizen aanbrengt en daarna twee uur lang met veel minder prooien aan komt zetten. Onderzoekers denken dat de kans op predatie kleiner is wanneer de muizen massaal boven de grond verschijnen, maar de kerkuil profiteert daarvan.
Van de spitsmuizen heeft de bosspitsmuis ook actieve perioden, maar zijn de rustperiodes erg kort. Dat betekent dat ze de gehele nacht goed te vangen zijn. De spitsmuizen verbruiken veel energie en kunnen niet langer dan drie uur zonder voedsel. Spitsmuizen zien slecht, maar ruiken des te beter. Tijdens het zoeken naar voedsel piept de muis voortdurend en dat hoort de kerkuil natuurlijk goed.
Van de familie van de ware muizen vangt de kerkuil vaak bosmuizen. Deze soort heeft niet van die vaste perioden waarin ze actief zijn en ze komen sowieso minder vaak boven de grond dan de veldmuis en de bosspitsmuis.
Foto André Eijkenaar
De stichting Kerkuilenwerkgroep heeft tot doel het ‘beschermen van de kerkuil’ door ‘het geven van voorlichting en educatie, door het plaatsen van nestkasten en het verzamelen en registreren van gegevens’. De stichting is een overkoepelende landelijke organisatie met ongeveer 1.000 vrijwilligers, die werkzaam zijn in 16 regio’s die landelijk ruim 10.000 kerkuilnestkasten beheren en controleren. Dankzij de inspanningen van deze vrijwilligers en de medewerking van boeren en burgers is de broedpopulatie van kerkuilen toegenomen van ongeveer 100 broedparen eind jaren ’70 tot 3.000 nu. Meer weten?
Bezoek de website van Kerkuilenwerkgroep Nederland
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
