Man en vrouw kerkuil besteden veel aandacht aan hun uiterlijk voorkomen. Ze poetsen hun verenkleed in elk onbewaakt ogenblik lijkt het wel. Waarom doen ze dat?
Foto André Eijkenaar
Netjes gekleed gaan
Als je netjes gekleed gaat, maak je een betere indruk! Vogels besteden veel aandacht aan hun voorkomen. Uiteraard niet alleen om er knap uit te zien voor een (potentiële) partner, een goed onderhouden verenpak is zelfs een levensnoodzaak: om te kunnen vliegen (jagen en vluchten) en als bescherming tegen weersinvloeden.
Het verenkleed van kerkuilen houdt ze warm. En dan vooral de warme lucht tussen hun veren, die als isolatie dienen.
Om zo goed mogelijk warmte vast te houden, maken kerkuilen hun verenkleed uitbundig schoon. Ze smeren hun veren ook met vet in, afkomstig van hun eigen vetklier. Zo rollen waterdruppels als parels van de veren af en raakt het verenpakket niet doorweekt met water. Als dat wel zou gebeuren, zijn de gevolgen veelal catastrofaal. Want doorweekt kunnen vogels niet vliegen en dus geen eten vinden.
Gekamde veren
Bij verschillende vogels is op één nagel een soort van karteling langs de onderkant van de nagel te vinden, dit is ook bij de kerkuil te vinden. In het Latijns wordt het ook wel de pectinatus nagel genoemd. Pectinatus heeft als betekenis dat iets op de tanden van een kam lijkt. Hoewel deze karteling bijna niet te zien is heeft het een belangrijke rol. Door middel van de pectinatus nagel wordt het verenkleed onderhouden, ook parasieten zoals teken kunnen er zo makkelijk af gekrabd worden.
Geruisloos vliegen
De kerkuil leeft voornamelijk 's nachts. Hij vertrouwt dus veel op zijn z'n zintuigen. De oren van de kerkuilen zitten aan de zijkant van z'n kop en zijn verhoudingsgewijs groot, wat logisch is als je 's nachts moet jagen. Ze zitten ook iets verschoven van elkaar, waardoor de kerkuil in het donker op gehoor akelig precies de plek van zijn prooi weet. Kerkuilen kunnen nooit doof worden, want in tegenstelling tot de mens worden de haarcellen in het slakkenhuis vervangen door geheel nieuwe haartjes. Daardoor blijft het gehoor optimaal. Een geweldige aanpassing.
Zelfs met deze uitstekend toegesneden 'uitrusting’ zou de kerkuil nog niet in staat zijn om de waakzame en snelle prooidieren te grijpen. Ook een geruisloze vlucht is van groot belang. Door de bijzondere structuur van de veren en de grote vleugels kunnen kerkuilen langzaam en geruisloos vliegend de bodem afzoeken. Het zijn deze eigenschappen die de kerkuilen tot heersers van de duisternis maken.
Jachttechnieken
Deze troefkaarten gebruikt de kerkuil bij een aantal manieren waarop ze hun prooi te pakken krijgen. Bij een ervan vliegt hij laag en traag, niet hoger dan drie meter. Hij volgt daarbij een vaste route en gebruikt zijn ogen om prooien op te sporen. Een andere techniek is jagen vanaf een vast punt, bijvoorbeeld een paaltje. Dan wacht de kerkuil totdat een prooi langs komt getrippeld. 'Bidden' doen kerkuilen ook. Hierbij blijven ze stil in de lucht hangen waardoor prooien hen niet opmerken.
Foto André Eijkenaar
De stichting Kerkuilenwerkgroep heeft tot doel het ‘beschermen van de kerkuil’ door ‘het geven van voorlichting en educatie, door het plaatsen van nestkasten en het verzamelen en registreren van gegevens’. De stichting is een overkoepelende landelijke organisatie met ongeveer 1.000 vrijwilligers, die werkzaam zijn in 16 regio’s die landelijk ruim 10.000 kerkuilnestkasten beheren en controleren. Dankzij de inspanningen van deze vrijwilligers en de medewerking van boeren en burgers is de broedpopulatie van kerkuilen toegenomen van ongeveer 100 broedparen eind jaren ’70 tot 3.000 nu. Meer weten?
Bezoek de website van Kerkuilenwerkgroep Nederland
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
