Waar steenuilen normaal niet bidden voor spitsmuizen, lijken de Winterswijkse steenuilen dit jaar hun principes opzij gezet te hebben. Bijna een kwart van prooien die we tot nog toe aantroffen bestond uit spitsmuizen, gemiddeld over alle jaren is dat nog geen 4%. Grote vraag is uiteraard: waarom?
Het antwoord is simpel: ze moeten wel. Maken veld- en bosmuizen gemiddeld over alle jaren zo'n 70% van het aantal prooiresten uit, in de tussenstand van dit jaar scoren ze niet hoger van 45%. Spitsmuizen 'springen' in het gat. De rest van het verschil wordt opgevuld door vogels. Daarover straks nog even.
Ranzig
Spitsmuizen worden behalve door kerkuilen door de meeste muizeneters gemeden vanwege hun ranzige smaak. Die wordt veroorzaakt door een geurklier op de flanken. Om die reden eet een kat een gevangen spitsmuis hoogt zelden op. We vinden doorgaans dan ook maar weinig spitsmuizen in de voorraad. Een deel ervan wordt ook nog eens niet opgegeten, maar treffen we in uitgedroogde toestand tussen het bodemmateriaal. Dit jaar is het anders dus. Het gaat vooral om huisspitsmuizen, een soort die vaak in de nabijheid van mensen te vinden is. Daarnaast ook een aantal bosspitsmuizen. Ze zijn gemakkelijk uit elkaar te houden aan de hand van de vachtkleur, de kleur van de tanden en last but not least de haren op de staart. Opvallend is wel dat de helft van alle spitsen onaangeroerd in de kast lag. Is de weerzin tegen de smaak toch groter dan de honger?
Insecteneters
Voor de hand liggend is uiteraard de vraag of en waarom spitsmuizen niet meedelen in algemene muizenmalaise. De eerste vraag kunnen we aan de hand van onze gegevens niet goed beantwoorden. We tellen weliswaar meer spitsmuizen dan ooit, dus mogelijk zijn er meer spitsmuizen dan in andere jaren, maar het kan ook zijn dat steenuilen beter hun best doen ze te vangen dan in jaren met veel veld- en bosmuizen. Feit is wel dat spitsmuizen er een heel andere voedselkeuze op nahouden dan ware muizen en woelmuizen. Ze eten geen plantaardig voedsel, maar dierlijk. In de vorm van insecten, spinnen, larven, pissebedden, slakken, wormen, motten, muggen en kakkerlakken, maar ook gewervelde dieren zoals hagedissen, jonge muizen en aas, zo valt te lezen op de site van Zoogdiervereniging. Van een tekort aan eikels en beukennootjes hebben ze dan ook geen last.
Lichter en minder
Dat spitsmuizen de leemte die bos- en veldmuizen laten, helemaal kunnen vullen is overigens niet heel waarschijnlijk. Weegt een gemiddelde bos- en veldmuis 19 gram, 45 gewogen intacte huisspitsmuizen kwamen gemiddeld niet verder dan 11,14 gram en 14 bosspitsmuizen zelfs maar 8,6 gram. Bovendien komen ze in minder grote aantallen voor. Meikevers zijn er dit jaar op plekken bijzonder veel, dat is een geluk bij een ongeluk, maar met een gewicht van 1 gram (mannen 0,84 en vrouwen 1,16) moeten er wel erg veel gevangen worden om het gat te dichten.
Vogels
Noodzakelijkerwijs moet het rantsoen ook aangevuld worden met vogels. En dat is wat ze zien gebeuren. Bedraagt het aandeel vogels in de prooi voorraad gemiddeld iets meer dan 7%, dit jaar zien we een ruime verdubbeling tot 15,2%. Een op de 7 gewervelde prooien is dus een vogel. Net als in andere jaren voeren spreeuwen, huismussen en merels de ranglijst aan, maar we troffen ook een zanglijster, een kauw, ekster en een grote bonte specht. Zelfs een keer een tapuit. Maar ook hier geldt weer gezien het beperkte gebied dat steenuilen afstropen op zoek naar voedsel dat de aantallen beperkt zijn en de terugval in het aantal muizen niet kunnen compenseren.
Maar slagen spitsmuizen, meikevers en vogels er ook samen niet in het gat te dichten? Het antwoord daarop gaan we zien in een volgend blog.
Relatieve aandeel muizen, spitsen en vogels in de prooivoorraad 1998-2021 en 2022
Steenuilenoverleg Nederland (STONE) is een landelijke werkgroep die steenuilenbescherming en -onderzoek coördineert, stimuleert en faciliteert. Daartoe wordt samengewerkt met relevante binnen- en buitenlandse, professionele en vrijwilligersorganisaties. STONE is een vrijwilligersorganisatie, zonder betaalde krachten.
Bezoek de website van STONE
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
