Hoe komt de koolmees aan zijn naam?

Jennifer Romeijn | vrijdag 27 maart 2020 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 1192x

Heb je je ooit afgevraagd waarom de koolmees deze naam heeft? Je zou denken dat dat door zijn zwarte petje en stropdas komt, die zijn zo zwart als kool, maar ligt dat niet te veel voor de hand? Ik ging op onderzoek uit.

Koolmees | Foto: Jennifer Romeijn

De wetenschappelijke, universele naam van de koolmees is parus major. Vertaald naar het Nederlands betekent dit ‘grote mees’. Een wetenschappelijke naam wordt gebruikt zodat iedereen wereldwijd slechts één term nodig heeft om een bepaalde plant of een bepaald dier te benoemen. Anders zouden wetenschappers alle planten- en dierennamen in alle talen van de wereld moeten kennen… stel je voor. Bovendien wordt op deze manier verwarring voorkomen, doordat niet alle vogelnamen even duidelijk en logisch te vertalen zijn (zoals je hieronder zult zien!).

Een rondje over het internet biedt het antwoord over de koolmees: Deze vogel heeft zijn naam inderdaad te danken aan de zwarte kleur op zijn kop en in zijn borststreep. Deze zijn namelijk zo zwart als steenkool (nee, een bloemkool of zo heeft hier dus niets mee te maken). In bijvoorbeeld het Duits en Frans is de naam ongeveer hetzelfde: Kohlmeise in het Duits en mésange charbonnière (mésange = mees, charbonnière = houtskool) in het Frans. Tot zo ver geen hele rare dingen. Maar heb je al eens naar de Engelse naam gekeken? Hier heet de koolmees een great tit, een ‘grote mees’ dus. Je zou misschien denken dat een koolmees in het Engels een coal tit zou heten, maar deze naam is gereserveerd voor de… zwarte mees!

Bijnamen

Fun fact: de koolmees heeft in het Nederlands ook nog leuke bijnamen. Wat dacht je bijvoorbeeld van:

» fietspomp – vanwege het geluid van zijn zang

» smidje – sommige mensen zien in de bewegingen die een koolmees maakt wanneer hij op zaden in hakt, dezelfde beweging die een smid maakt wanneer hij op zijn aambeeld hamert

» bijmees – een koolmees lust nog wel eens een lekker bijtje. Dit kunnen dode bijen zijn die bij de bijenkorf liggen, maar voor een levende bij draait de vogel zijn hand (poot?) ook niet om. Gewoon even tegen de korf aan tikken met de snavel… een bij komt naar buiten en… hap!

Bonus: bezoekjes

Tot slot nog een leuke afsluiter: eerder vandaag mochten we weer een paar bezoekers verwelkomen in onze nestkast. De eerste keer een koolmees alleen, de tweede keer een koppeltje! Het koppeltje nam rustig de tijd: de kast moest aan de buiten- én binnenkant bekeken worden en ook de camera was erg interessant… Dat belooft veel goeds!

Bronnen:

» Henk Blok en Herman ter Stege. De Nederlandse vogelnamen en hun betekenis. 4e druk, 2008.

» Etymologiebank