Het ene ei is het andere niet

Jochem Kühnen | vrijdag 20 mei 2022 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 403x

Op 19 Mei werd het eerste ei gelegd in het nest van de gierzwaluwen van Beleef de Lente. Over die eitjes is het één en ander te zeggen. En over andere eitjes in het nest ook…

Op moment van schrijven is er een eerste eitje gelegd. Tussen de leg van eitjes zit altijd een dag omdat de ontwikkeling van een ei niet dezelfde dag nog plaats kan vinden. In de regel leggen gierzwaluwen 2 of 3 eitjes, soms maar 1 en soms 4. De eitjes zijn zoals bij de meeste vogels die een verborgen nest hebben wit, schutkleur heeft immers weinig zin. Maar toch is er iets bijzonders aan de hand met de eitjes van de Gierzwaluw.

Iedereen kent wel de schaal van een kippenei. Die schaal is behoorlijk hard en bestaat grotendeels uit kalk. Datzelfde geldt bijvoorbeeld voor een slakkenhuis. Maar wat die dieren gemeen hebben is dat ze aan kalk kunnen komen door groene planten te eten. Dat doen gierzwaluwen natuurlijk niet. Ze eten enkel insecten en spinnetjes. Insecten hebben geen inwendig skelet van kalk, maar een uitwendig skelet van chitine, een polysacharide. Gierzwaluwen krijgen wel wat kalk binnen via voedsel, maar weinig. Te weinig om snel eischaal te kunnen produceren, dus wordt er kalk van het borstbeen onttrokken. Dit kan door het vrouwtje Gierzwaluw buiten het broedseizoen weer langzaam aangroeien. Omdat er relatief weinig kalk in de eischaal zit krult dit op en droogt uit als het is uitgekomen. Het zijn dus bijzondere eitjes van deze bijzondere vogel!

Andere bijzondere eitjes zijn inmiddels al uitgekomen. Verschillende kijkers hebben ze zien lopen, gierzwaluwluisvliegen (Crataerina pallida). De eitjes van deze specialistische parasieten hebben heel de winter in het nest van de gierzwaluwen liggen wachten. Het uitkomen gebeurt niet door beweging of warmte van de vogels, maar loopt op de één of andere manier synchroon met de aankomst van de Gierzwaluw. De luisvliegen drinken bloed bij de Gierzwaluw. De vogels hebben daar normaal gesproken weinig last van. Het is ook niet in het voordeel van de luisvlieg als de gastheer er ernstig door zou verzwakken of zelfs dood zou gaan. De Gierzwaluwluisvlieg kan alleen Gierzwaluw-bloed drinken. De Alpengierzwaluw, een andere soort in Europa, heeft haar eigen luisvlieg-soort!

De Gierzwaluwluisvlieg heeft speciale klauwtjes aan de poten, waarmee ze razendsnel tussen de veren door kan lopen en waarmee ze zich goed vast kan houden. Zo kunnen de luisvliegen blijven zitten als de vogels gaan vliegen, zelf kunnen ze ondanks het bezitten van kleine vleugels, niet vliegen. Dat maakt verspreiding van de soort lastig. Daarvoor moet de luisvlieg het hebben van contact met andere gierzwaluwen. Paring met een andere Gierzwaluw dan de eigen partner bijvoorbeeld, of een luisvlieg kruipt snel op een Gierzwaluw die komt kijken bij een bezet nest. En laat zich vervolgens bij een ander nest weer afzetten. Dat is moeilijk voor te stellen wellicht, maar op onderstaand korte filmpje (vanuit een niet-bezette nestkast trouwens, dus deze luisvlieg was een pechvogel) is het afstappen van een liftende luisvlieg te zien.

Wellicht is een bepaalde mate van ontzag voor de specialisatie van deze soort toch wel op z’n plaats, ook al drinkt ze bloed bij onze favoriete vogeltjes.