Fruitvernietiger

Ronald van Harxen, STONE | donderdag 12 mei 2022 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 431x

Chitine

Dat ze zo onverwoestbaar zijn, komt door het wonderlijke stofje chitine waaruit ze zijn opgebouwd. Het zit als een omhumsel om de kwetsbare weke delen, het beschermt ze en geeft er stevigheid aan. Als een soort skelet, maar dan aan de buitenkant: een exoskelet (een buitenskelet). Ook de poten en de veugels zijn gemaakt van chitine: hard als staal, maar in aanleg buigzaam als rubber. Als ridder Floris en zijn kornuiten er destijds hun harnassen van hadden kunnen maken, had de geschiedenis vast een andere loop genomen.

Drager van opwinding

Het is een van de vele fantastisch bizarre schepselen die de natuur op aarde heeft gezet. Het lijken een soort vliegende mini-pantservoertuigen die na een driejarig verblijf onder de grond vanaf half apil met miljoenen tegelijk uit hun holen kruipen om bovengronds de liefde te bedrijven. Want dat is letterlijk waartoe ze op aard' zijn: zich voortplanten. Met hun lange voelsprieten ruiken de mannetjes waar de vrouwtjes zijn die, om goed vindbaar te zijn, zich met de lekkerste parfums omringd hebben. Geen Chanel 5, maar feromoon, letterlijk: drager van opwinding. De romance is helaas van korte duur want vrij snel na de paring zit het aardse leven er voor de mannetjes al weer op. Het doel - vrouwtjes bevruchten - is volbracht en hun verdere leven betekeningsloos.

Kleefkracht 10.

Zo'n paring is trouwens een gebeurtenis op zich. Beide hechten zich met het achterlijf aan elkaar vast, de penis stevig verankerd in het vrouweliijk geslachtsorgaan. Bijzonder is dat de man daarbij op zijn rug ligt en door de vrouw voortgesleept wordt. Het ziet er redelijk ongemakkelijk uit. Denk maar niet dat je ze helpt door ze in een normale positie te manouvreren, als je dat al zou lukken. Het lijkt of ze met secondelijm kleefkracht 10 aan elkaar vast zijn geplakt: muurvast. Ooit zagen we een door mieren half leeggevreten meikevervrouw die desondanks niet van opgeven wist en haar man nog minutenlang achter zich aansleepte. De man hevig tegenspartelend, maar daar leek zij zich weinig van aan te trekken. 

Licht van gewicht

Omdat ze voor steenuilen zulk belangrijk voedsel vormen, waren we benieuwd naar wat ze nu eigenlijk wogen. En dat was verrassend weinig: gemiddeld precies 1,0 gram (31 dieren). Je kunt de geslachten vrij eenvoudig uit elkaar halen door te letten op de voelsprieten. Die van de man (foto 1) zijn veel groter dan die van de vrouw (foto 2). We vonden een opvallend verschil in gewicht tussen de mannen en vrouwen: respectievelijk 0,84 gram en 1,16 gram. Vrouwen dus gemiddeld een kleine 40 procent zwaarder. Waar dit verschil door veroorzaakt wordt, is me niet geheel duidelijk nog. Droegen de dames al eitjes bij zich, of zijn ze sowieso wat zwaarder geschapen? 

Geen snelheidsmonsters

Het zijn trage vliegers met een topsnelheid van zo'n 8 kilometer per uur. Makkelijk uit de lucht te plukken. Mocht je er een levend treffen, zet hem dan eens voorzichtig voor je op tafel en kijk hoe hij zich oppompt voor hij weg kan vliegen (foto 3). De kwetsbare vleugels, die opgevouwen zitten onder de dekschilden, moeten eerst van verse lucht worden voorzien, voordat ze hun werk kunnen doen. Dat neemt gauw een paar seconden in beslag. Als ze dan los komen, zijn prachtig de tere vleugels te zien én te horen. Ze snorren namelijk als een ouderwetse solex. 

Voedzaam

In deze periode vliegen ze met miljoenen tegelijk rond, overal waar maar eiken, beuken of haagbeuken voorkomen. Blaadjes van die bomen vormen het voedsel voor de vrouwtje die voordat ze eitjes kunnen leggen, zich flink rond moeten eten. Het zijn gemakkelijke en voedzame prooien voor voor tal van vogels en andere dieren. Steenuilen lusten er wel pap van, maar ook bij kraaichtigen en merels staan ze op het menu. Steenuilen verwijderen eerst de harde en oneetbare dekschilden voor ze de rest van kever naar binnenwerken, andere vogels vreten alleen het achterlijf van de kever leeg. Dan ploft er zo maar ineens een leeg gevreten meikever naast je op de tuintafel (foto 4). En dat vormde de aanleiding voor het schrijven van dit blog. 

Fruitvernietiger

Zou ik bijna vergeten de titel van dit blog uit te leggen. Fruitvernietiger is de letterlijke vertaling van de wetenschappelijke naam Melontha. Deze is afgeleid van het Griekse mêlon dat appel of fruit betekent en óllumi dat vernietigen betekent. Vast heeft dat te maken met de omstandigheid dat de larve - de engerling - dol is op de wortels van fris geplante fruitbomen met als gevolg dat deze nogals eens het leven laten. Een onhebbelijkheid die we deze prachige kever graag vergeven. Ja toch?

Steenuilenoverleg Nederland (STONE) is een landelijke werkgroep die steenuilenbescherming en -onderzoek coördineert, stimuleert en faciliteert. Daartoe wordt samengewerkt met relevante binnen- en buitenlandse, professionele en vrijwilligersorganisaties. STONE is een vrijwilligersorganisatie, zonder betaalde krachten. Bezoek de website van STONE

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over