Traditioneel besluiten we de laatste jaren het broedseizoen met het onderzoeken van de meegenomen niet-uitgekomen eieren, iets dat trouwens aan een vergunning gebonden is. Niet elk niet-uitgekomen ei kan verzameld worden, maar dit jaar konden we van de 61 eieren die we aantroffen er 55 onderzoeken.
Jong net begonnen met de dooieropname
Op een totaal van 291 getelde eieren betekent dat overigens dat 20% van de gelegd eieren niet uitkwam. In de meeste gevallen omdat het volledig legsel niet uitkwam (35 eieren bij 11 legsels). In de overige gevallen (20 eieren bij 13 legsels) betrof het situaties waar slechts een deel van de eieren uitkwam. De 11 legsels waar geen van de eieren uitkwam zijn dus mislukt.
Embryo
In totaal bevatten 20 eieren een embryo, een voortijdig gestorven jong dus. We troffen ze in verschillende levensstadia: van amper een week oud tot op het punt van uitkomen staand. Dat laatste is goed vast te stellen aan de mate waarin de dooier is opgenomen. Nadat de luchtkamer aangepikt is, wordt het restant van de dooier via de navelstreng opgenomen in het lichaam. Deze dient als reservevoedsel voor de eerstkomende dagen. Als je dus een embryo treft waar de dooieropname in gang is gezet, weet je dat het jong op punt van uitkomen staat. Het kleinste embryo woog nog maar 1 gram, de twee grootste (waar de dooieropname als begonnen was) 9,3 en 9,8 gram. Dat benadert het geboortegewicht.
Afwijkingen
De vraag die uiteraard rijst, is waarom een jong in het ei al sterft. Daar zijn veel oorzaken voor aan te wijzen, maar heel vaak is er sprake van een tekort aan bepaalde eiwitten waardoor de ontwikkeling van het embryo niet optimaal verloopt. Dit uit zich vaak in de vorm van afwijkingen die zelfs met het blote oog goed vast te stellen zijn. We troffen zaterdag enkele keren een omlaag geklapte onderste snavelhelft, een verdikking tussen het linkeroog en de gehooringang, twee keer een exemplaar met een open buikwand, gekruiste poten en bij een exemplaar leken de hersenen te ontbreken. Dergelijke jongen zijn kansloos en sterven dus al in het ei.
Barstjes
Opvallend was dat veel eieren tussen de eerste meting (op de verzameldag) en de tweede (afgelopen zaterdag) gewicht hadden verloren. Het meest extreme geval betrof een ei dat op 27 mei nog 13,6 gram woog, maar dat 42 dagen nog slechts 5,1 gram woog, een afname met 8,5 gram. In al deze gevallen was er sprake van een of meerdere barstjes in de in de eischaal. Daardoor ontsnapt er vocht en droogt het ei in, met gewichtsafname als gevolg. Maar liefst 12 van de 55 eieren (22%) vertoonden dit euvel. Het kan natuurlijk zijn dat de barstjes tijdens het vervoer zijn ontstaan (hoewel we ze direct in een apart blikje op een bed van fijn zaagsel stoppen), maar het is ook goed mogelijk dat dit tijdens het bebroeden is gebeurd. Als dit percentage representatief is, zou het wel eens een belangrijke oorzaak voor het niet uitkomen van eieren kunnen zijn.
Verder lezen
Het onderzoeken van niet-uitgekomen eieren levert dus bijzonder veel informatie op. Te veel om hier allemaal te vermelden. We werken aan een artikel voor het eerstvolgende nummer van Uilen. Een goede reden alvast een exemplaar te reserveren (uilen@steenuil.nl)
Steenuilenoverleg Nederland (STONE) is een landelijke werkgroep die steenuilenbescherming en -onderzoek coördineert, stimuleert en faciliteert. Daartoe wordt samengewerkt met relevante binnen- en buitenlandse, professionele en vrijwilligersorganisaties. STONE is een vrijwilligersorganisatie, zonder betaalde krachten.
Bezoek de website van STONE
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
