ei-genwijze kerkuil

Ben Mombarg, Kerkuilenwerkgroep Nederland | woensdag 29 maart 2023 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 268x

Foto Johan de Jong

Eigenwijs

Volgens het woordenboek is een van de betekenissen van eigenwijs ‘niet luisterend naar goede raad’ én dit is precies wat vrouw kerkuil zal doen, ze legt het ei wanneer de tijd daar is voorlopig genoeg over het ei.

 Bedje van braakballen

Het vrouwtje van de kerkuil verpulvert ondertussen braakballen. Dit zien we voor de camera gebeuren. Trouwe kijkers herkennen dit misschien van vorige jaren. Voor 'nieuwe' kijkers: dit is vermoedelijk een teken van nesteldrang, ze is bezig om een zacht nest te maken.

Die braakballen, ook wel uilenballen genoemd, bestaan uit onverteerbare prooiresten van uilen. Denk aan botjes en het haar van een muis. Ze worden uitgespuugd. Een braakbal van de kerkuil heeft meestal een ovale vorm en is ongeveer tussen de 3 en 7 cm lang. Door de braakballen te onderzoeken, kun je zien wat een kerkuil op het menu heeft staan.

 Spijskaart van de kerkuil

De onverteerbare prooiresten van uilen en roofvogels laten zich lezen als een menukaart waarop het favoriete voedsel staat vermeld. Het is natuurlijk wel omgevingsafhankelijk, maar over het algemeen bestaat het hoofdgerecht van kerkuilen vooral uit veldmuizen, spitsmuizen en ook uit woelmuizen. Deze vormen voor 98% de kerkuilenkost. Vogels, amfibieën en allerlei ongewervelde diertjes zijn slechts tussendoortjes en vullen het menu voor slechts 2% aan.

 Hoe worden braakballen gemaakt?

De maag van de kerkuil bestaat uit twee delen: de kliermaag en de spiermaag. In de kliermaag wordt het voedsel verteerd en in de spiermaag die erboven ligt, komen de onverteerbare delen terecht. Hier wordt alles samengeperst tot een braakbal, die uitgeperst wordt.

Alle botjes van een muis zijn terug te vinden in een braakbal van de kerkuil: complete schedels, wervels en ribben. De maagsappen van de kerkuil zijn zo zuur (zuurgraad pH-4) dat alle vleesresten van de prooidieren worden verteerd, maar de haren en de skeletdelen vrijwel niet worden aangetast. De maagsappen van andere uilen, zoals de ransuil, hebben een lagere zuurgraad (pH-2,5), waardoor de schedelresten veel sterker worden aangetast.

De braakballen van de kerkuil zijn gemakkelijk van die van andere uilen te onderscheiden. Ze hebben een zwarte tot donkergrijze kleur en zijn omgeven door een dunne slijmlaag. De gemiddelde lengte van de braakbal varieert van 2,5-8,0 cm, afhankelijk van het aantal muizen dat gegeten wordt. In strenge winters worden wel braakballen van 10 tot 15 cm gevonden met daarin veel resten van muizen.

 Kijk hier het clipje vervelende braakbal van Ed

De braakballen van jonge kerkuilen zijn veel kleiner. Na ongeveer 7 dagen wordt de eerste braakbal geproduceerd van gemiddeld 1 cm lang en een gewicht van 0,5 gram. Ze bevatten praktisch geen schedelresten en botten. Ze maken 1-3 braakballetjes per etmaal en vanaf de vijfde week 1 braakbal. Het duurt 5 tot 6 uur voordat een braakbal wordt gevormd.

 Braakballen pluizen

Van de in ons land voorkomende uilen levert de kerkuil het beste materiaal voor het determineren van de voedselresten in braakballen. De vraag naar braakballen van de kerkuil op scholen is daarom vermoedelijk ook erg groot. Met veel enthousiasme wordt er geplozen.

Foto Jan van Dam

De stichting Kerkuilenwerkgroep heeft tot doel het ‘beschermen van de kerkuil’ door ‘het geven van voorlichting en educatie, door het plaatsen van nestkasten en het verzamelen en registreren van gegevens’. De stichting is een overkoepelende landelijke organisatie met ongeveer 1.000 vrijwilligers, die werkzaam zijn in 16 regio’s die landelijk ruim 10.000 kerkuilnestkasten beheren en controleren. Dankzij de inspanningen van deze vrijwilligers en de medewerking van boeren en burgers is de broedpopulatie van kerkuilen toegenomen van ongeveer 100 broedparen eind jaren ’70 tot 3.000 nu. Meer weten? Bezoek de website van Kerkuilenwerkgroep Nederland

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over