De kunst van het broeden

Ben Mombarg, Kerkuilenwerkgroep Nederland | woensdag 12 april 2023 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 221x

Vrouw 2022

Broeden is hard werken

Het leggen van eieren vergt een uitgekiende voorbereiding. Want vrouw kerkuil moet in de periode voorafgaand aan de ontwikkeling van de eieren in een uitstekende conditie verkeren. Ze moet immers eieren van goede kwaliteit produceren, want nadat het ei is gelegd kun je er niets meer aan doen. Alle essentiële voedingsstoffen, mineralen en vitaminen moeten in voldoende mate aan het ei worden toegevoegd om het embryo goed te laten ontwikkelen.

Maar als dat voor elkaar is, is het vervolgens een eitje. Gewoon een aantal weken verstand op nul en blik op oneindig, veel slapen en jezelf intussen door je man laten verwennen.

Broedvlek

Uiteraard moet vrouw kerkuil de eieren goed verwarmen. Dat doet ze met haar broedvlek. Een broedvlek is een kale, goed dooraderde plek op de buik, waar de onderdekveren onder invloed van hormonen tijdens het broeden zijn losgelaten en de lichaamswarmte zodoende efficiënt op de eieren kan worden overgebracht. Het is de kunst om een goede broedtemperatuur te creëren: niet te laag en zeker ook niet te hoog. Oververhitting is een groter gevaar dan een beperkte afkoeling. Bij kerkuilen ontwikkelt alleen het vrouwtje een broedvlek, bij andere soorten hebben beide ouders er eentje.

Keren

Behalve goed verwarmen is het belangrijk dat het vrouwtje de eieren vanaf het begin van de embryonale ontwikkeling regelmatig keert. Dit is nodig om te voorkomen dat het embryo aan één kant van het ei verkleefd raakt. Onvoldoende keren, kan er in het uiterste geval toe leiden dat het embryo een verkeerde positie in het ei heeft en, als het uitgroeit, vastgeklemd komt te zitten in de breedte-richting van het ei. Als het jong eenmaal verkeerd ligt, kan het onmogelijk uit het ei kruipen.

Er zit geluid in

Aan hun geluiden herkennen kerkuilen elkaar. De geluiden kunnen worden verdeeld in een vijftal groepen: baltsgeluiden (de bekende ijselijke schreeuw van het mannetje), verdedigingsgeluiden (in gevechten het luid schreeuwen), bedel- en voedergeluiden (bij de jongen en het vrouwtje), sociale contactgeluiden (vooral tussen man en vrouw) en geluiden van de jongen.

De taal is beperkt met 18 verschillende soorten geluiden, maar er is ook nog een grote variatie in sterkte van die geluiden. Een voorbeeld daarvan is het bedelgedrag van het vrouwtje als er onvoldoende prooien worden aangevoerd: een versterkt blazen. Het mannetje begrijpt dat het menens is en gaat op jacht.

Het vrouwtje blijft blazen wanneer het mannetje binnenkomt met een muis. Ligt er een flinke voorraad, dan is de geluidssterkte minder hard dan wanneer ze honger heeft. Dit gedrag zien we later ook terug bij de jongen. De sterkte van de geluiden spelen dus een belangrijke rol in de taal van de kerkuilen.

 Piepen en klokken

Vlak voordat het eerste ei uitkomt, verandert het gedrag van vrouw kerkuil. Een aantal uren voordat het eerste jong uit het ei komt, produceert het piepende geluidjes. Het vrouwtje reageert daarop met een zacht ‘klokkend’ geluid: ze hebben contact met elkaar! Dan kan het nog uren duren voordat het jonggeboren is. Duurt het erg lang, dan helpt het vrouwtje door stukjes eischaal te verwijderen. Daarbij houdt ze het ei voorzichtig met de poot vast. Soms bijt ze de taaie eivliezen door.

Meer prooien

Als het kuiken uit het ei is, wordt het mannetje gestimuleerd meer prooien aan te voeren. Het aanleggen van een kleine voorraad is erg belangrijk, vooral wanneer er meer jongen zijn uitgekomen. Het vrouwtje krijgt het druk met het voeren: kleine stukjes vlees worden gevoerd aan de jongen.

Verder moet ze ervoor zorgen dat de eieren warm worden gehouden en elk uur een paar keer worden gekeerd. De jongen moeten ook warm worden gehouden en mogen niet te veel afkoelen. De kuikens zijn de eerste dagen vrij kaal en kruipen tegen elkaar om warm te blijven. Met elkaar een hele verandering nadat ze vier weken rustig op de eieren heeft zitten broeden. Geweldig geregeld in het uilengezin!

En nu maar afwachten of alle eieren uitkomen. Het verschil tussen het eerste en laatste jong zal groot zijn: ruim twee weken! Het mannetje moet ondertussen gedurende een groot aantal weken een topprestatie leveren. Afhankelijk van de grootte van de muizen: 30 tot 40 muizen per nacht!

PS vrouw kerkuil heeft 0m 01.10 haar 7e ei gelegd!

Foto André Eijkenaar

De stichting Kerkuilenwerkgroep heeft tot doel het ‘beschermen van de kerkuil’ door ‘het geven van voorlichting en educatie, door het plaatsen van nestkasten en het verzamelen en registreren van gegevens’. De stichting is een overkoepelende landelijke organisatie met ongeveer 1.000 vrijwilligers, die werkzaam zijn in 16 regio’s die landelijk ruim 10.000 kerkuilnestkasten beheren en controleren. Dankzij de inspanningen van deze vrijwilligers en de medewerking van boeren en burgers is de broedpopulatie van kerkuilen toegenomen van ongeveer 100 broedparen eind jaren ’70 tot 3.000 nu. Meer weten? Bezoek de website van Kerkuilenwerkgroep Nederland

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over