Terwijl we afwachten wanneer we het eerste ei van ons koolmezenkoppel mogen verwelkomen, wil ik het vandaag over iets anders hebben. Heb je je namelijk al eens afgevraagd waarom we een koolmees, een koolmees noemen? Misschien heeft het te maken met een bloemkool-mees? Of een zo zwart als kool-mees?
Wetenschap
De wetenschappelijke naam van de koolmees is Parus major (letterlijk vertaald: ‘grotere mees’). Deze naam is in 1758 vastgesteld door de Zweedse arts en natuuronderzoeker Carolus Linnaeus. De vogel behoort hiermee tot het geslacht Parus, de koolmezen. Tot dit geslacht behoren nog drie andere soorten koolmezen, zoals de Japanse koolmees (Parus minor).
Een wetenschappelijke naam is nodig zodat iedereen, wereldwijd, met dezelfde naam kan werken bij het bespreken van een bepaalde vogel. Vóór Linnaeus had elk land, en eigenlijk elke streek, een eigen naam voor de koolmees, wat natuurlijk niet handig is bij internationaal onderzoek.
Verschillende namen
Zijn Nederlandse naam heeft de koolmees te danken aan zijn zwarte kleur: zijn kop- en borstveren zijn zo zwart als steenkool. Een koolmees dus!
Niet alle talen denken er zo over trouwens. Binnen Nederland kent het vogeltje al verschillende namen. Zo wordt hij verder nog bijmees genoemd (in Gelderland en Noord-Brabant), maar ook bijvoorbeeld kaasmees (Limburg), swartkopke (Friesland) en fietspomp. In het buitenland kom je het zwart of de steenkool uit ‘koolmees’ tegen, maar niet altijd. In Frankrijk noemen ze de vogel mésange charbonnière, in Duitsland Kohlmeise en in Spanje carbonero común. Maar in Engeland doen ze het anders: hier heet het vogeltje great tit. Deze naam is dus een letterlijke vertaling van de Latijnse naam. In het Engels heeft een andere mees het zwart in zijn naam gekregen namelijk: de zwarte mees (coal tit).
Geen haast
O ja, over dat eerste ei: koolmezen leggen meestal hun eieren pas rond eind april, we hebben nog helemaal geen haast dus! Vorig jaar werd het eerste ei gelegd op 14 april… We wachten af.
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
