De kerkuilen hebben het moeilijk met nachten vol regen. Dan is het veel moeilijker om voedsel te vinden voor zichzelf en hun vier opgroeiende jonge kerkuilen. De ontwikkeling van de juveniele uilen gaat intussen wel door. Zij hebben voldoende voedsel nodig om geen groeiachterstand op te lopen.
Foto André Eijkenaar
Slecht weer
Update: Helaas heeft K4 de lage prooi aanvoer door de verregende nachten niet overleefd.
Het slechte weer van de afgelopen dagen is ongunstig voor de jonge kerkuilen. Vooral als het 's nachts regent en hard waait, kunnen de ouders geen muis in het veld vangen. Gelukkig duurt het slechte weer meestal niet de gehele nacht en zijn er lokaal grote verschillen. Bij de aanvoer van prooien worden de oudste jongen eerst gevoerd. Ze staan vooraan te blazen wanneer één van de ouders met een muis naar binnenkomt. Wanneer ze verzadigd zijn, komen de jongsten pas aan bod.
Voedselbehoefte
Volwassen vogels en grote jongen hebben per etmaal 70 tot 80 gram voedsel nodig. Afhankelijk van de prooigrootte zijn dat 4-8 muizen. Spitsmuizen wegen ongeveer 10 gram en veldmuizen 20-40 gram. Er worden in het Woold ook veldmuizen gevangen. Dat zou betekenen dat er per nacht ruim 30 veldmuizen moeten worden gevangen (of 60 spitsmuizen!). Wanneer 1 van de 4 jongen ’s nachts geen voedsel krijgt, neemt het gewicht snel af, met 20-30 gram. Dus ze kunnen één of twee nachten zonder voedsel. Laten we hopen dat er drogere nachten op komst zijn voor dit mooie viertal.
Kannibalisme
Kannibalisme komt veel voor bij vogels. Vaak worden de jongste vogels gedood. In de literatuur wordt herhaaldelijk ook melding gemaakt van kannibalisme bij de kerkuil. Vaak is die melding gebaseerd op het verdwijnen van een jong tijdens de nestcontrole, of het vinden van een schedel van een jong kuiken in de braakballen. Is de prooiaanvoer bij jonge kerkuilen onvoldoende, dan verhongeren de kleinste jongen meestal als eerste. Ze worden dan meestal opgegeten door de andere uilen.
Geen reactie geen eten
Ook kan een jong kuiken zó verzwakt zijn dat het niet meer reageert op contactgeluidjes met het vrouwtje met als gevolg dat het verdwijnt in de maag van een hongerig jong. De schedel wordt dan teruggevonden in de braakballen. Deze vorm van kannibalisme treedt alleen op in de eerste twee weken. "Het doden van kleine jongen op de nestplaats is gedurende mijn onderzoeksperiode nooit waargenomen, ook niet bij een slechte voedselsituatie. Van echt kannibalisme is dus geen sprake. Bij uilen in gevangenschap is kannibalisme wel vastgesteld terwijl er voldoende voedsel aanwezig was. Uilen, die opgesloten zijn in een kleine ruimte, vertonen duidelijk ander gedrag dan die in het wild." (Johan de Jong 1941-2022)
Jongen die dood in het nest worden gevonden, bijvoorbeeld bij nestcontroles of bij het schoonmaken van de nestkast, zijn meestal ouder dan 14 dagen en blijven daar liggen tot ze vergaan zijn. Ze worden vertrapt en komen onder de braakballen te liggen. Uit nestwaarnemingen (direct of via webcams) is dat ook vastgesteld. Meestal wordt het dode jong aan de kant gelegd. Kannibalisme of agressief gedrag van de jongen onderling is niet waargenomen, ook niet tijdens het brengen van voedsel door de ouders. Aan het begin van de avond is het vaak een dringen op de nestplaats wanneer de eerste prooien worden aangevoerd. Ze pakken elkaar de prooien niet af, tenzij één van de jongen een muis laat vallen of deze niet goed afschermt met de vleugels tijdens verorberen ervan.
Help ik groei
K1 is inmiddels 34 dagen oud, dit is bijna 5 weken en het jong heeft nu bijna het gewicht van een volwassen kerkuil. De veren van de vleugels en de staart groeien nu snel. K1 gaat meer rondlopen.
In onze nestkast zijn de jonge kerkuilen goed beschermd. Voor kerkuilen die achter een uilenbord of tussen het dakbeschot wonen is dit een kritieke periode. Het komt herhaaldelijk voor dat er een jong uit het nest valt. Vooral aan het begin van de nacht, wanneer de jongen staan te dringen aan de rand van het nest, als één van de ouders met een prooi komt. Een klein duwtje en één van de jongen tuimelt naar beneden. Bij luid blazen (hier zit ik) zullen de ouders het jong blijven voeren.
Vlak voor het in ontvangst nemen van de prooi slaat het jong de vleugels omhoog en krijst luid. Daarna schermt de jonge kerkuil de prooi af met de vleugels. Grote prooien worden nog wel in stukken gescheurd, maar meestal worden ze in zijn geheel naar binnen gewerkt, te beginnen bij de kop.
Terwijl de veren snel groeien, verdwijnt het dons van de vleugelpennen. Op de borst en lichaamsflanken is het dons nog volop aanwezig. Tussen de voederingen door zijn de jonge kerkuilen steeds meer actief, ze lopen, springen en fladderen op en rond de nestkast en spelen met het nestmateriaal, maar slapen uiteraard ook veel.
Glazenbol
Die heb ik helaas niet, ik kan dus niet in de toekomst kijken, ik hoop dat de nachten droger gaan worden, en vrouw en man kerkuil voldoende muizen kunnen vinden om deze prachtige vier musketiers groot te krijgen, en wij als kijkers volop kunnen genieten van deze vier boefjes.
Foto André Eijkenaar
De stichting Kerkuilenwerkgroep heeft tot doel het ‘beschermen van de kerkuil’ door ‘het geven van voorlichting en educatie, door het plaatsen van nestkasten en het verzamelen en registreren van gegevens’. De stichting is een overkoepelende landelijke organisatie met ongeveer 1.000 vrijwilligers, die werkzaam zijn in 16 regio’s die landelijk ruim 10.000 kerkuilnestkasten beheren en controleren. Dankzij de inspanningen van deze vrijwilligers en de medewerking van boeren en burgers is de broedpopulatie van kerkuilen toegenomen van ongeveer 100 broedparen eind jaren ’70 tot 3.000 nu. Meer weten?
Bezoek de website van Kerkuilenwerkgroep Nederland
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
