In vorige eeuwen was de slechtvalk in Nederland een zwerfgast. Hij trok achter de zangvogels aan en broedde voornamelijk op riffen. Halverwege de vorige eeuw werden ze steeds schaarser gezien, niet alleen hier, maar wereldwijd. De slechtvalk was bijna uitgestorven.
Foto: Dennie Vercruijsse
Oorzaak
Naast roofvogelvervolging bleek DDT, een pesticide die volop in de landbouw werd gebruikt de oorzaak. De ornitholoog (vogeldeskundige) Derek Ratcliffe kwam hier na veel onderzoek achter.
De slechtvalken eten de vogels die van de gewassen en van de insecten eten. Daardoor kregen zij een opstapeling van dit gif binnen. Ze staan aan de top van de voedselketen.
Wat er gebeurde was dat door de DDT de eischalen niet meer uitharden. Er werden geen kuikens meer geboren.
Roofvogelvervolging
In de hele geschiedenis van de mens werd de slechtvalk deels vereerd en deels verguisd. Sommige mensen zagen slechtvalken en andere roofvogels als concurrent. Ze werden, en worden nog steeds, afgeschoten of vergiftigd.
Maar in feite zijn de roofvogels natuurlijk de opruimers in de natuur. Het zijn de zwakke dieren die als prooi worden gepakt. Slimme en sterke vogels weten zich te verstoppen of sneller af te wenden.
Uit prooionderzoek is gebleken dat het aantal postduiven bijvoorbeeld dat door roofvogels wordt gedood, maar een klein percentage is van het totaal. Daar pakken ze ook de zwakken. Vorig jaar zagen we hier voor de webcams dat er ook veel andere prooien gegeten worden.
Nadat DDT als oorzaak werd vastgesteld, werd dit landbouwgif verboden. Er werden projecten opgezet om de slechtvalk weer een kans te geven. In Nederland was ondertussen het landschap veranderd. Er waren veel hoge gebouwen bijgekomen, die de slechtvalken in gebruik namen om te broeden. De hoge gebouwen werden als rif gebruikt.
In Gemert, de Mortel, bijvoorbeeld stond een hoge zendtoren in het landschap. In 2004 werd daar een koppel slechtvalken gespot. De Vogelwerkgroep Gemert besloot daar een nestkast te plaatsen in 2005, waar direct gebruik van werd gemaakt. Zo ging het op nog een paar plaatsen in Nederland. Prooi was er ook voldoende. Waar we in 2000 nog maar een paar broedgevallen zagen, is de slechtvalk nu helemaal opgeleefd en is het bestand gezond.
Gevaar
Gelukkig worden roofvogels tegenwoordig iets meer gewaardeerd, mede door de inzet van natuurorganisaties. Maar het gevaar van vergiftiging, verstoring, afschot en nestroving is nog steeds aanwezig. De mens blijft de grootste vijand.
Een ander gevolg van het normaliseren van het slechtvalkbestand is dat we meer territoriumstrijd zien. Dit is een heel natuurlijke gang van zaken. De sterksten veroveren de beste broedplaatsen en planten zich voort. Het is dan ook niet zo dat de roofvogelpopulatie maar ongeremd toeneemt. Het aantal haviken is al jaren stabiel en neemt zelfs iets af, terwijl de toename van de slechtvalk ook aan het afvlakken is.
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
