Athene noctua exit?

Ronald van Harxen, STONE | donderdag 22 februari 2018 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 1020x

Hoe komt het beestje aan zijn naam?

Elk dier en elke plant die in Nederland voorkomt, wordt in de officiële naamgeving aangeduid met een Nederlandse en een wetenschappelijke naam. Die wetenschappelijk naam bestaat uit de geslachtsnaam (zeg maar de familie) en de soortnaam. Onze steenuil heet aldus Athene noctua en zijn Amerikaanse neefje de holenuil bijvoorbeeld, heet Athene cunicularia. Hierdoor weten we dat het om twee nauw verwante soorten gaat.

Ondersoorten

Veel soorten zijn onderverdeeld in meerdere ondersoorten, zeg maar regionale varianten. In de naamgeving komt er dan een derde naam bij. De ondersoort van de steenuil die bij ons voorkomt heet officieel vidalli. Voluit heet hij dus Athene noctua vidalii. In (een deel van) Duitsland, Zwitserland en Italië komt de ondersoort noctua voor. Die heet dus voluit Athene noctua noctua. Elders in Europa, Azië en Afrika komen nog een aantal ondersoorten voor. Die in China heet bijvoorbeeld Athene noctua plumipes.

Aantal verandert nogal eens

Het aantal ondersoorten is niet statisch, maar varieert nog wel eens aan de hand van wetenschappelijk onderzoek. Over het precieze verschil tussen een soort en een ondersoort zijn wetenschappers het ook niet altijd met elkaar eens. Bij de steenuil varieerde het aantal ondersoorten in de afgelopen 100 jaar van 7 tot 17. De laatste jaren wordt veelal 13 aangehouden.

Aparte soort

Nieuwe technieken maken het steeds beter mogelijk soorten en ondersoorten van elkaar te onderscheiden. Nieuw onderzoek werpt dan ook regelmatig nieuw licht op de zaak. Zo ook bij de steenuil. Op basis van de zang en vooral ook het DNA bepleiten sommige onderzoekers dat onze Athene noctua vidalii eigenlijk geen ondersoort is, maar een zelfstandige soort die zich onderscheidt van Athene noctua noctua. In zo’n geval wordt de naam voor de ondersoort (vidalii) gebruikt als soortnaam en wordt het dus Athene vidalli. Vogelbescherming volgt hierin het Nederlands Soortenregister, zeg maar de officiële burgerlijke stand van de Nederlandse soorten.  

Nederland loopt voorop

Overigens is er wereldwijd niet één offciële standaard, maar de zogenaamde Clements Checklist wordt door velen wel als zodanig beschouwd. Dat geldt ook voor de Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. In de laatste versie van beide lijsten staat vidalii overigens nog steeds als ondersoort en niet als soort geregistreerd. Nederland loopt dus enigszns voorop hierin.

Gemakkelijk scoren

We hebben in Nederland dus feitelijk een nieuwe soort: Athene vidalii, die we overigens gewoon steenuil bijven noemen. Zijn verspreidingsgebied loopt van Nederland en westelijk Duitsland over België en Frankrijk naar Spanje en Portugal. Krijg je in Italië een steeuil voor de lens, dan mag je hem als aparte soort afvinken op je streeplijstje. Ook met terugwerkende kracht. Da's nog eens makkelijk scoren!

Meer lezen?

Over de diverse ondersoorten bij de steenuil en vooral ook over de geschiedenis van de naam, heb ik in Uilen 6 een uitgebreid artikel geschreven. Hier lees je waarom onze (onder)soort eigenlijk vidalii heet en wie hem deze naam heeft gegeven. Maar bijvoorbeeld ook wat de ondersoort lilith te maken heeft met Eva (die van Adam). Achter iedere ondersoort gaat een prachtig verhaal schuil dat een boeiend inkijkje biedt in de wereld van de naamgeving.

Bestellen

Uilen 6 is nog beperkt verkrijgbaar. Stuur een mailtje naar uilen@steenuil.nl onder vermelding van Uilen 6 en na betaling wordt het per omgaande toegezonden.

Lees ook wat de puissant rijke Haagse avonturierster Alexine Tinne ermee te maken heeft en hoe Magnus Robb erachter kwam dat Italiaanse steenuilen toch net wat anders zingen dan de onze en daarom aan de basis stond van de nieuwe soort vidalii.

Steenuilenoverleg Nederland (STONE) is een landelijke werkgroep die steenuilenbescherming en -onderzoek coördineert, stimuleert en faciliteert. Daartoe wordt samengewerkt met relevante binnen- en buitenlandse, professionele en vrijwilligersorganisaties. STONE is een vrijwilligersorganisatie, zonder betaalde krachten. Bezoek de website van STONE

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over