`Schol´ekster. Say what?

Jessica van Zetten | zondag 23 april 2023 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 295x

scholekster pixabay

Haematopus ostralegus

Haematopus ostralegus is de volledige naam van de scholekster in latijn. Ostralegus laat zich vertalen tot 'oestervanger', wat in het geval van de scholekster heel logisch is.

In het Nederlands gaat de grote zwart witte vogel echter door het leven als scholekster. Het tweede deel van de naam is daarin makkelijk te verklaren, en komt door de treffende gelijkenis met de gewone ekster, Pica Pica. En het eerste deel, 'schol', zal dan wel komen doordat er schol wordt gegeten? Natuurlijk niet! De scholekster is fysiek niet in staat om een schol te vangen. Dus waar komt dat woord dan vandaan?

Veel verschillende namen voor Bonte Piet

Voor meer kennis richten we ons tot de etymologie bank(1), waar men probeert de achtergrond uit te leggen van de naamgeving van de meest uiteenlopende zaken. Hier legt men uit dat in andere talen, van het Fries tot het Engels er logischere benamingen te vinden zijn, van 'Zee-ekster' (Vlaams) tot 'Strandkievit' (Fries), en 'Oystercatcher' (Engels). Ook in het Nederlands kennen we in verschillende dialecten andere namen voor de scholekster. Sommige namen gaan in op het uiterlijk van de scholekster zoals Bonte Piet (Terschelling) of juist op het geluid dat hij maakt: Akkegaai (Groningen). Ook zijn er juist namen die verwand zijn aan hoe hij beweegt, zoals Bunte Ljip (Friesland), dat terug gaat op het engelse 'to leap' wat zoveel betekend als haastige loper. Wat wel opvalt, is dat de oudste naamgevingen vooral terug lijken te gaan naar de kust.

Scholekster?

Hierboven heb ik al benoemd dat er veel verschillende namen voor de Bonte Piet in omloop waren, van heel exotisch tot heel logisch. Maar hoe komt het dan toch, dat uit al die meer logische namen, we opgescheept zitten met "scholekster"? En helaas lijkt hier geen sluitend antwoord voor te zijn. Wellicht ligt de oorsprong in de verbastering van het woord schelp (schelpe, schilpe, schulpe, scholpe), waardoor het in het Nederlands waarschijnlijk ooit 'scholp-aakster' is geweest. Er is echter ook nog een link denkbaar naar de Shetlands/Orkney, de naam voor de scholekster is in dat gebied Shelder, Shalder of Scolder. En dat is waar we het voorlopig mee zullen moeten doen. Oorsprong van de naam onbekend, maar wat een heerlijke vogel om naar te kijken, en luisteren!

(1) www.etymologiebank.nl

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over