Mannetje geheel zwart en vrouwtje donkerbruin van kleur met iets lichtere borst, welke bruin gestreept is. Snavel is geel of oranjeachtig van kleur. Jonge merels lijken veel op vrouwtje maar zijn vaak donziger en lijken daardoor groter dan volwassen vrouwtjes, ook is het verenkleed iets lichter. In de herfst kleuren de jongen naar een kleed dat veel lijkt op dat van de volwassen vogels.
Broedt van eind maart tot in juli. Heeft 2 legsels (soms 3) per broedseizoen, met elk 4-5 eieren. Broedduur: 11-15 dagen. Broedt in bossen en bosrijke landschappen, maar in Nederland vaak ook daarbuiten, geregeld in houtwallen en lanen, soms in solitaire bomen in open landschap en zelfs wel eens op de grond. Ook in steden, in tuinen en groenstroken. Het nest is een relatief grote kom gemaakt van droog gras en kleine takjes. De binnenkant is bekleed met modder, fijner gras en plantenstengels. De eieren zijn groen van kleur met kleine bruinrode vlekjes. Het liefst maken ze hun nest in dichte struiken of lage bomen, in klimop en andere lage beplantingen. De nesten zijn vaak makkelijk te vinden waardoor veel eieren en jongen aan katten en kraaien ten prooi vallen. Ze compenseren dit natuurlijke verlies door veel jongen groot te brengen. Jongen zitten 12-15 dagen op het nest. Als ze zijn uitgevlogen, worden ze nog 2-3 weken verzorgd door soms alleen het mannetje terwijl het vrouwtje alweer aan een nieuw broedsel begint.
jarenlang hing de camera bij een schedel van een Schotse hooglander, die sinds 2014 aan de wand van een schuurtje hangt. In het het voorjaar van 2015 bleek al snel dat een vrouwtje merel daar veel belangstelling voor had. Het duurde dan ook niet lang voor dat de eerste nestmateriaal werd aangebracht. Deze plek bleek een groot succes. Maar liefst 2 leggels werden uitgebroed en vlogen er de eerste keer 4 jongen uit en bij het 2e legsel 3 jongen uit.
Ook de jaren erna werden er minimaal 2 legsels uitgebroed. 2019 waren er zelfs 3 legsels. Het eerste legsel vlogen er wederom 4 jongen uit. De 2e was minder succesvol. 2 dagen na het uitkomen van de eieren werd het nest leeg geroofd. Door wie weten we niet. Een kat kan er niet bij komen. Er kwam gelukkig nog een derde legsel. Dit keer ging het weer goed. 4 jongen wisten met succes uit te vliegen.
Op dit moment is er geen nest op de schedel, maar wel elders in dezelfde tuin. Vlakbij de voertafel, die in de wintermaanden te zien is op de site van Vogelbescherming Nederland. Dit nest hebben e nu in beeld.