Ongerijmde Vogellocaties

Vlak bij Den Helder, onder de aanvliegroute van vliegveld de Kooy, staat een ‘massieve rots’ in het Balgzand. Het is een kunstmatige schepping van bagger en cement, negen meter hoog. Speciaal verbouwd om broedvogels van het wad te gerieven.

In juni werd deze unieke vogelrots overgedragen aan het Landschap Noord-Holland dat daarmee de zorg heeft over honderden visdieven, lepelaars, kluten en oeverzwaluwen. De vogels zitten hoog en veilig op de afgeplatte rots te broeden; de zwaluwen uiteraard ín de steile wanden van de rots.

Dit was het eerste echte broedjaar; de rots is nog maar net af. De verwachtingen zijn hoog gespannen, want dit zou wel eens een oplossing kunnen zijn voor het probleem van predatie door vossen. De broedsels hadden zo te lijden onder de roofzucht dat de populaties in gevaar kwamen. Water alleen hield de vos niet meer tegen. Daarom werd het voormalig baggerdepot de lucht in getild en omgraven. Alles verstevigd met cement, ook om begroeiing tegen te gaan.

Het gaat er nog om spannen of de rots stoer zal blijven staan. Een constructie van deze soort is nooit eerder gemaakt en er dienen zich al wat problemen aan, zoals afkalvende wanden. Maar het Landschap heeft er kennelijk voldoende vertrouwen in. Er zijn plannen gemaakt voor een prachtige, hoge uitkijktoren tussen de weg en de rots. In januari valt waarschijnlijk de beslissing.

In Zaandam liggen binnen het Darwin Park twee piepkleine ‘bossen’. Het zijn zogenaamde Tiny Forests met een heel hoge biodiversiteit. Ideaal voor vogels.

Het begrip Tiny Forest is bij ons Kleine Wildernis gedoopt. Zo’n ‘bos’ is volgens de miyawaki-bosbouwmethode aangelegd. Dat betekent dat het 20 keer sneller groeit dan een gewoon bos en 30 keer zo dicht begroeid is. En ze zijn heel klein: minimaal tien bij tien meter en maximaal 300 vierkante meter.

De biodiversiteit in deze wildernisjes is vele malen hoger dan in andere bossen. Daar profiteert de omgeving ook van, want insecten en andere dieren kunnen hun wildernis als uitvalsbasis gebruiken om de omgeving te koloniseren.

In Zaandam is naast de officiële Kleine Wildernis een ‘controlebos’ aangelegd: het Gouwse Bos. De beplanting daarin is iets anders: met besdragende bomen en hagen, maar ook bloemen en planten. Da’s interessant voor vogels, want het betekent voedsel. En ook weer leuk voor de omgeving; de vogels verspreiden de zaden en zo ontspruiten ook buiten het bosje nieuwe boompjes.

Het IVN, de ‘beheerder’ van het concept Kleine Wildernis in Nederland, gelooft in die variant met besdragende bomen. Ze gaan hun best doen voor een officieel Tiny Food Forest: een Klein Smulbos dus eigenlijk. Voor de vogels uiteraard.

Het voormalige eiland Schokland wordt aan de oostkant kunstmatig nat gehouden. Om bodemschatten te conserveren. Daar maken weide- en moerasvogels dankbaar gebruik van.

Eeuwenlang is Schokland geteisterd en aangevreten geworden door de verraderlijke Zuiderzee. Tot er bijna niets meer over was en de laatste bewoners vertrokken. In de bodem van het eiland ligt zijn geschiedenis opgeborgen; artefacten van soms vele duizenden jaren oud. Men laat ze daar rusten, want boven de grond zouden ze snel door uitdroging en zuurstofaantasting vergaan. Om deze natuurlijke conservering in stand te houden zijn grote gebieden op een hoog waterpeil gezet. Daardoor ontstond ‘per ongeluk’ een prachtig, en tot dan ongekend, weidelandschap annex moerasgebied. Met een weelde aan bijbehorende vogels.

Je kunt ze gaan bekijken bij bijvoorbeeld ‘de oude haven’, waar je tegelijk cultuurhistorie snuift. Het gedeelte tussen de haven (met Terp Oud Emmeloord) en Museum Schokland (Terp Middelbuurt) is het meest interessant voor weide- en moerasvogels. Hier ligt een mooi plas-drasgebied met veel steltlopers (Boven de afbeelding van een urn op de kaart). Er loopt een fietspad over de rand van het eiland, van noord naar zuid ofwel van haven tot museum, langs de hele hydrologische zone. Van hieruit is goed zicht op het gebied.

Nabij de oude haven mag binnen het broedseizoen (15 mrt-15 juli) niet gewandeld worden.

• Meer informatie

Bij Vogelbescherming (Zeist) ‘om de hoek’ ligt een bizar, maar bijzonder rijk vogelgebied. Lang verboden terrein, beheerd door Defensie. Nu een veldleeuweriken-walhalla. Boven enorme lappen asfalt, tussen vreemde bomvrije bouwwerken.

De 225 paar leeuweriken zingen hun luide lied boven de startbaan waar ooit F-16’s aan een missie begonnen. Maar dit vreemde gebied met een decor van stilstaande vliegtuigen en betonnen hangars biedt nog veel meer bijzondere vogels leefruimte.

• Meer informatie over bezoekmogelijkheden

Boswachter Martijn Bergen laat het ons allemaal in enkele filmpjes zien:

Een kwart eeuw geleden al gebouwd en nog steeds de enige buitendijkse vogelkijkhut: de Kiekkaaste bij Nieuw Statenzijl, zo ongeveer het meeste noordoostelijke puntje van Nederland.

Van ‘doodgewone’ tot heel bijzondere vogels zwerven en scharrelen er rond de Kiekkaaste. De vogelkijkhut boven wadwater heeft kortgeleden een facelift ondergaan en kreeg onder meer een ‘terras’ rondom. Maar het vergt nog steeds enige durf om het traject van tien minuten over een tamelijk smal vlonderpad naar de uitzichttoren te lopen.