Melk en kaas met een goed verhaal

Vertel waaróm weidevogelvriendelijke melk of kaas die paar centen per liter of ons meer waard is. Dat is volgens Piet Spoorenberg, beleidsmedewerker voor de weidevogels bij Vogelbescherming Nederland het belangrijkste wapen in de strijd om een plekje in de koelkast van de consument. “Er wordt nu te makkelijk gezegd ‘dat de meeste consumenten toch voor het goedkoopste gaan’. Maar als dat zo zou zijn, dan zouden Mercedes en Porsche nooit een auto verkopen en zouden Spa en Chaudfontaine geen water uit de Ardennen op de markt kunnen brengen. Het gaat om het verhaal”, benadrukt Spoorenberg. “En anders dan bij plat water uit een plastic fles, is dat verhaal bij weidevogelzuivel heel helder.”

Wanneer boeren twintig procent van hun land reserveren voor weidevogels, plakt Vogelbescherming Nederland het stempel ‘Vogelvriendelijk zuivel’ op de producten. “Daar hebben we heel duidelijke criteria bij”, zegt Spoorenberg. “Het kruidenrijke gras mag bijvoorbeeld niet vóór 15 juni worden gemaaid, er moet voldoende natte bodem zijn met alleen de noodzakelijke hoeveelheid ruige mest als voeding.”

Er komen inmiddels steeds meer producten die dat stempel vogelvriendelijk verdienen. Van de gangbare zuivel van De Fryske, Skylger en de Boeren van Amstel, tot de biologische producten van Weerribben Zuivel en Zuiver Zuivel. “En minstens zo belangrijk”, vindt Spoorenberg, “de markt pikt het steeds beter op. Sinds een half jaar hebben alle PLUS-supermarkten een weidevogelvriendelijke variant van hun Klaverland kaas in het assortiment. En sinds 1 april is een van de grootste cateraars, Albron, ook overgestapt op vogelvriendelijke zuivel. Met dat soort grote partijen komen we echt in de buurt van een kritische drempel.”

Het stempel ‘Vogelvriendelijke Zuivel’ van Vogelbescherming ziet Spoorenberg als een soort tussenoplossing. “Het is goed dat de consument van een onafhankelijke partij hoort dat de claims op het gebied van vogelvriendelijke producten niet uit de lucht zijn gegrepen. Maar uiteindelijk zit niemand te wachten op nóg meer keurmerken. We streven er daarom naar om samen met gevestigde keurmerken als ‘Beter Leven’ of ‘On the way to PlanetProof’ eisen voor weidevogelvriendelijk vast te stellen.”

De eis van minimaal 20% weidevogelland op een gecertificeerd melkveebedrijf is gebaseerd op de ruimte die weidevogels nodig hebben. Sporenberg: “Kuikens die elders op het bedrijf uit het ei kruipen kunnen dan hopelijk zonder problemen naar de 20% weidevogelland toe lopen. Meer is beter. Daarom is uitbreiding naar 30% weidevogelland op korte termijn zeker wenselijk. Overigens is het toevallig ook zo dat op dit moment 20% van onze zuivel voor eigen consumptie bestemd is. De resterende 80% wordt geëxporteerd, waarvan een groot aandeel naar onze buurlanden, zoals Duitsland. Zoals er vaak wat makkelijk naar onwillige consumenten wordt gewezen, roepen mensen ook nog steeds dat het toch niets uithaalt, omdat 80% voor de export is. ‘En ja, daar gelden de regels van de internationale markt hè.’ Maar vergeet niet: het grootste deel van onze export gaat nog altijd naar de buren in Duitsland. En die zijn wel degelijk ook gevoelig voor het verhaal achter een product. Het wordt gewoon tijd dat onze Frau Antje uit de Duitse zuivelreclames een verrekijker om haar nek krijgt. Laat de Duitse consument weten dat er ook zuivel met extra zorg voor de natuur bestaat. En ondertussen moeten we ook gewoon blijven streven naar 20% weidevogelvriendelijke productie voor de eigen markt.”

De meerprijs die boeren krijgen voor vogelvriendelijke zuivel is niets meer dan eerlijk, vindt Spoorenberg. “Als je de subsidies voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer erbij optelt, kan het uit. Zeker op een bedrijf waar de ondernemer 20% van het land reserveert voor weidevogels, loopt de melkproductie terug. Dat wordt gecompenseerd door de meerprijs op het product en door de subsidies via de provincie. Maar op de langere termijn moet de overheid rigoureuzere keuzes maken. Achter de reguliere zuivelproductie zitten nu verborgen kosten voor het verdwijnen van biodiversiteit en de uitstoot van CO2, door het verdrogen van veengrond. Dat zijn kosten die we nu indirect met z’n allen betalen. Het zou goed zijn als de wet daarop wordt aangepast. En ja, natuurlijk kan dat. We hebben toch ook met z’n allen besloten dat legbatterij-eieren niet meer van deze tijd zijn?”

Met een grote super en een cateraar binnenboord, durft Spoorenberg ook al te dagdromen over een echt kritische massa voor vogelvriendelijke zuivel. “Nu praat je misschien nog steeds over eilandjes in een zee van regulier boerenland, maar stukje bij beetje is de vogelvriendelijke zuivel nu groot aan het worden. Het is zaak om het verhaal te blíjven vertellen. Dat je met deze producten helpt om het geluid van grutto’s en veldleeuweriken ook in de toekomst nog boven de weiden te horen.”