Katten en vogels

Het aantal katten in Nederland ligt tussen 3,6 miljoen en 4,7 miljoen. Dit zijn ruim 3 miljoen huiskatten, een half miljoen zwerfkatten en 135.000 tot 1.2 miljoen verwilderde katten in het buitengebied. De meeste slachtoffers vallen onder algemeen voorkomende vogels in de bebouwde kom en vogels die op de grond broeden, zoals weidevogels en kustvogels.

Toch lijken de vele vogelslachtoffers die katten maken er niet voor te zorgen dat populaties van de algemene vogelsoorten op landelijk niveau onder druk staan. Niet voor niets leggen vogels meerdere eieren en broeden veel soorten vaak meerdere keren. Het is een ‘normaal’ verschijnsel dat een groot deel van de jongen niet groot wordt en voortijdig sterft. Bij het leggen van de eieren houden vogels als het ware rekening met predatie door rovers.

Lokaal kan de predatie door katten een (fors) probleem vormen, zo bleek uit onderzoek van Tilburg University. Loslopende katten in Natura 2000-gebieden kunnen schade toebrengen aan de vogelsoorten waarvoor het gebied is aangewezen als beschermd natuurgebied.

Maar ook buiten ‘beschermde’ gebieden lopen vogels risico. Zeker voor grondbroeders en dan vooral voor vogels waarvoor geschikt leefgebied steeds minder aanwezig is, zoals weidevogels. Die populaties zijn extra vatbaar voor predatie, ook door katten. Hoewel katten dus meestal niet de grootste bedreiging zijn voor de instandhouding van vogels, zijn ze in sommige situaties wél een grote boosdoener.

Zo bleek op Saba in het Caribisch gebied dat verwilderde katten een grote bedreiging vormen voor de roodsnavelkeerkringvogel. Camera’s legden vast dat verwilderde katten de keerkringvogelnesten leegroofden. Op Texel is waargenomen dat katten de jongen van de tapuit roofden, in een van de laatste belangrijke broedgebieden van de tapuit in ons land.

Predatie als geheel is een natuurlijk gegeven, maar huiskatten en verwilderde katten behoren in Nederland niet tot de natuurlijke jagers. Huiskatten zijn immers geen inheemse soorten. Elke kattenbezitter moet zelf bijdragen om de predatie te verminderen of zelfs te voorkomen. Houd uw huisdier(en) het liefst binnen.

Het steriliseren van verwilderde katten wordt vaak als optie gelanceerd: de zogenaamde TNR- methode. TNR staat voor Trap-Neutralize-Return. Met deze methode worden katten gevangen, geneutraliseerd (gesteriliseerd/gecastreerd) en daarna teruggeplaatst. Het voorkomt voortplanting maar vermindert de impact op natuur niet omdat de teruggeplaatste dieren blijven jagen. Bovendien moet meer dan 75% van de populatie worden behandeld om effectief een populatie te verkleinen met TNR (Longcore, Rich, & Sullivan, 2009).

Alle in het wild levende vogels zijn in Nederland wettelijk beschermd. Formeel is de kattenbezitter in overtreding wanneer de kat een beschermde diersoort vangt. Dat is het geval op basis van al jaren bestaande wetgeving. Als een kat een vogel pakt, is de eigenaar strafbaar volgens de Wet natuurbescherming art. 3.1. Ook als een kat bijvoorbeeld de straat oversteekt waardoor een bestuurder uitwijkt en schade veroorzaakt, is de eigenaar van de kat aansprakelijk. Slechts weinig eigenaren van katten realiseren zich dat.

In de praktijk is het  erg moeilijk, zo niet ondoenlijk, om hierop te handhaven. De bewijslast ontbreekt vaak. Vogelbescherming wijst kattenbezitters daarom op hun verantwoordelijkheid.