Is plastic in een meerkoetnest goed of slecht?

Vanuit zijn huis in Leiden video-vertelt Auke-Florian over zijn onderzoek naar plasticgebruik door meerkoeten. En dat het onderzoek beter lukt als zoveel mogelijk mensen via meerkoetnest.nl een foto opsturen als ze ergens een meerkoet weten te zitten. “Nooit eerder werd op deze schaal onderzoek gedaan naar plastic in nesten”, vertelt de onderzoeker enthousiast. Achter Auke-Florian, net binnen het kader van het zoomgesprek, hangt een meerkoet-schilderijtje.

“Meerkoeten zijn leuk, omdat ze dichtbij ons leven. Ik heb eens in Oostvaarderplassen naar zeearenden gezocht, maar dan ben je eindeloos bezig en vaak zonder geluk. Maar die meerkoet zit gewoon recht voor je neus midden in de stad. Zelfs waar het overloopt van de toeristen. Ik vind dat stoer.”

“Als ik vol liefde over de koeten vertel krijg ik soms te horen: ‘Hebben we het überhaupt over dezelfde vogels, want ik vind het rotbeesten!’ Ha, ha, toegegeven, ze zijn een tikkeltje agressief. Maar als je een plekje in de stad wilt, moet je voor jezelf opkomen. Ze verdedigen zich, dat vind ik karakter. Stadsbewoners moeten een beetje van zich afbijten.”

“Vroeger was het een schuchtere moerasvogel, die uit de moerassen de steden introk. En daar nu met de gekste materialen nesten weet te maken. Maar het is niet alleen vervuiling en zielig en vreselijk. Het gebruik van plastic in nesten heeft ook iets inventiefs, iets innovatiefs.”

Het publieksonderzoek begon aan het begin van het nestseizoen [red. maart/april], dus loopt nu een paar maanden. Wat opvalt is dat er al ontzettend veel mensen en kinderen meedoen en dat vind ik tof. Eerst was ik de enige die iets met plastic vogelnesten deed en nu doen duízenden mensen mee. Superfijn, want ik heb zelf maar twee ogen en kan in mijn eentje nooit die enorme hoeveelheid nesten en jongen vinden die ik nodig heb om er patronen uit te halen.”

“In coronatijd hebben veel mensen de lokale natuur herontdekt, ik denk dat ze daarom zo enthousiast zijn. Natuur is niet ver weg. Vaak zeggen mensen ‘ik ga de natuur in’ en dan bedoelen ze ‘ik ga de stad uit’. Dat is zo jammer, want in de stad is de natuur veel interessanter. Juist omdat die natuur begint te mengen met de wereld van de mensen. Ik vind dat magisch.”

“Eén nest in Amsterdam is helemaal gemaakt van koffiebekers, dat vind ik bizar. Daar in de buurt gaat kennelijk iets mis met een koffietentje zonder duidelijke afvalbak. Soms helpt een meerkoet zo’n probleem inzichtelijk te maken en daar kunnen we dan wat aan doen.”

“Of een nest met een mondkapje, waar kleine meerkoeten op zitten als een soort matras. Lekker zacht, maar ook gevaarlijk. Een mondkapje heeft namelijk twee elastieken en als de meerkoetjes met hun grote platvoeten al struikelend door het nest gaan, dan kunnen ze erin verstrikt raken. Dit laat meteen één van de gevaren zien van het gebruik van afval in nesten.”

“Nou, zo simpel is het niet! Om hier achter te komen vragen we mensen die een foto insturen, ook wat te zeggen over de omgeving van het nest. Als het een plek is waar geen natuurlijke oever is met waterplanten of riet, dan is het vrij logisch dat ze plastic kiezen.”

“Echter, als er wél een natuurlijke oever is met riet of waterplanten en ze alsnóg met plastic in de weer zijn, dan wordt het interessant. Als ze ook met plastic bouwen terwijl ze dat niet echt hóeven, dan prefereren ze het dus boven natuurlijke materialen. En dan volgen heel veel nieuwe vragen. Kiezen ze expres voor plastic omdat het bijvoorbeeld stevig is, lang meegaat of de warmte beter vasthoud? Dat zou zomaar kunnen.”

“Mijn tweede onderzoeksvraag is: is zo’n nest met afval veilig voor jonge meerkoeten? Daarom willen we ook weten hoeveel jongen groot worden uit zo’n nest met plastic en dat vergelijken met hoeveel er groot worden uit een natuurlijk nest. Is dat anders? Daarom vragen we mensen af en toe terug te gaan naar het nest en door te geven hoe het gaat met de jongen.”

“Nederland is een waterland, dus echt een meerkoetland. Er zijn er veel en de nesten zijn opvallend, daarom hebben we voor deze soort gekozen als onderzoeksobject. Er zijn echter meer vogels die afval verwerken in hun nesten. Zo kreeg ik ook foto’s van futen die trots op een nest zaten met een zonnebril erin.”

“Een mooi, beroemd voorbeeld van hoe vogels vuilnis gebruiken en er op korte termijn beter van worden zijn huis- en roodmussen in Mexico. Ze gebruiken sigarettenpeuken in hun nesten om vogelmijt te weren. Die parasiet kan niet tegen de stoffen uit de peuken. De vogels hebben dus door dat dat werkt en zoeken er bewust naar.”

“Ooievaars zijn helaas een voorbeeld van afvalgebruik in het nest dat negatief uitpakt. De ouders zoeken specifiek naar post-elastieken omdat ze daar stevige nesten mee kunnen maken. Ze eten ze nooit. Maar de kleine ooievaars zijn voorgeprogrammeerd om iets dat bruin is en kronkelt op te eten, want dat is doorgaans een worm. Maar nu dus niet en ze sterven met magen vol klonten elastiek.”

“Tot de laatste jonge meerkoeten hun nest verlaten, kunnen mensen blijven doorgeven wat ze zien via meerkoetnest.nl. Ik verwacht tot eind augustus zo’n beetje. Ik hoop in het najaar een eerste conclusie te geven, maar ik kan pas beginnen met analyseren als het broedseizoen echt is afgelopen.”

“Belangrijk is dat mensen de meerkoeten niet verstoren! Logisch. Houd voldoende afstand! En als je de eieren of jongen niet kan zien, vul dan ‘niet zichtbaar’ in. Dan ben ik echt blij dat het arme dier niet van het nest is gejaagd.”