Help mee stadsvogels beschermen

Een van de belangrijkste uitgangspunten van Vogelbescherming en van onze koepelorganisatie BirdLife International is ervoor zorgen dat gewone vogels ook gewoon blijven. Hoe voor de hand liggend dat misschien ook klinkt, het kan zomaar mis gaan.

Denk alleen al aan het instorten van de populaties van ooit alomtegenwoordige vogels als veldleeuwerik of patrijs. Of meer recent, het kelderen van de stand van de merel. Sinds 2016 hebben we 1/3e minder merels in Nederland. Daarom is 2022 ook het Jaar van de Merel.

Weten waarom vogelaantallen soms scherp dalen is een grote uitdaging. Met als volgende fase: maatregelen bedenken om daar iets tegen te doen, die te testen op effectiviteit en vervolgens bij succes breed uit te dragen. Dat is waar Vogelbescherming zich veelal mee bezig houdt.

Alles begint evenwel met vogels tellen, hoeveel vogels zijn er, gaat het goed of slecht met een soort. Dat in beeld krijgen, gaat het beste als je jarenlang op dezelfde plek op dezelfde manier aantallen vogelterritoria in kaart brengt. In Nederland is dat veelal het werk van Sovon Vogelonderzoek, dat daarbij hulp krijgt van duizenden vrijwilligers.

In Breda is de vrijwillig Stadsvogeladviseur van Vogelbescherming Willem Veenhuizen betrokken bij het in kaart brengen van aantallen vogels, zowel binnen als buiten de bebouwde kom. Dat doet hij al sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw. De vogelaars met wie hij samen inventariseert, zijn bijna familie geworden, zo meldt Willem op een regenachtige middag in de wijk Hoge Vucht in Breda-Noord. Willem staat aan de lat voor het bijhouden van het aantal huiszwaluwen in Breda. Daar maakt hij elk jaar een rapportje van.

Het goede nieuws is dat het aantal bewoonde huiszwaluwnesten de afgelopen jaren in Breda weer aan het toenemen is, nadat ze in de jaren ’90 even helemaal verdwenen waren met onduidelijke oorzaak. Alleen afgelopen jaar liet een kleine inzinking in de groei zien. Willem heeft inmiddels de telronde van 2022 erop zitten en kwam op een zelfde aantal bewoonde nesten als vorig jaar.

Om een idee te geven: in 2020 waren er zo’n 57 bewoonde huiszwaluwnesten in Breda, en in 2021 én ’22 waren er dat zo’n 49 (ter vergelijking: in 2011 waren het er maar 4 binnen de bebouwde kom).

Minder is dat er ook zorgen zijn als het gaat om de beschikbaarheid van nestplekken voor deze ‘gebouwbewonende’ huiszwaluwen. Soms verwijderen bewoners de nestjes (wat echt niet mag), omdat zij overlast ervaren van de poep. Iets wat soms met een plankje makkelijk te verhelpen is. Die tip staat dan ook in de folder die Willem in de bus doet van mensen met huiszwaluwennesten aan huis. (Zie voor meer tips een eerder artikel op deze site.)

In deze wijk in Breda-Noord waar we vanmiddag het aantal bewoonde nesten inventariseren, speelt dit niet, omdat de huiszwaluwen op de kopse kant van de rijtjeshuizen hun nestjes bouen. Daardoor is er geen poepoverlast. Wat Willem en de andere leden van de plaatselijke vogelwerkgroep méér zorgen baart, is de manier waarop woningbouwverenigingen soms te werk gaan bij renovaties.

Deze corporaties gebruiken niet altijd de meest recente informatie als het gaat om vervangende nestplekken aan te bieden tijdens renovaties en daarna. Of bieden die aan op kansloze plekken bijvoorbeeld, of gebruiken verkeerde nestkasten/-stenen. En dat terwijl Willem en de West Brabantse Vogelwerkgroep altijd bereid zijn om mee te denken, mee te doen, ook om de effecten van de maatregelen in de gaten te houden. En dat doen ze als vrijwilligers. Dus, bij deze de oproep, pak de telefoon en bel ze op, een gouden aanbod!

Huiszwaluwen hebben modder nodig in de nabijheid van hun nestplekken. Daarmee metselen ze hun kunstige nestjes aan een dakoverstek. Aan de noordkant van Breda is dat gelukkig goed verzorgd, want in de nabij gelegen ecologisch beheerde Vuchtpolder kunnen de huiszwaluwen goed de vochtige modder vinden die ze nodig hebben.

Terwijl we aan de hand van de poepsporen de  bewoonde nesten in kaart brengen, zien we onder een nest ineens een brok klei op de grond liggen, naast twee dode huiszwaluwjongen. Willem staat voor een raadsel, in Breda heeft hij zoiets niet eerder waargenomen. Heeft een kauw aan het nest gehangen, of is het nest uitgedroogd geraakt en is het stuk klei met de nog niet vliegvlugge jongen en al naar beneden gevallen? We weten het niet, maar het is in ieder geval goed geboekstaafd en de (afwezige) bewoners kregen een folder van de vogelwerkgroep in de bus.

Kort daarna zit de inventarisatieronde er alweer op en fietst Willem naar zijn woning aan de andere kant van de stad.