Eerherstel voor de huismus

Een medewerker van het Genootschap Onze Taal begon ermee dat men vroeger de U en de O in sommige woorden wel eens verwisselden. Gelijk dacht ik: natuurlijk, het moet dus mossen zijn.

Maar zo simpel was het niet. De presentator haalde daarna de Camera Obscura uit 1839 aan. Hierin staat de volgende tekst: "Zoo heet en zoo brandend, dat de mosschen op het dak gaapten." Niks over doodvallen in deze tekst. Daarom haalde de presentator de Bijbel erbij met de volgende tekst: "Maar er valt er niet één (= mus) dood neer als jullie Vader het niet wil." Een uitgebreide verklaring is te vinden op de website van het Genootschap Onze Taal.

Met alle respect voor taalwetenschappers, maar dat deze twee zinsnedes zou verklaren dat mussen doodvallen door hitte, vind ik als veldbioloog vreemd. In 1980 heb ik op de Landbouwhogeschool in Wageningen onderzoek gedaan naar het gedrag van huismussen. Tijdens en na dat onderzoek ik heb nog nooit in een hittegolf doodvallende huismussen waargenomen of erover gelezen. Evenmin gehoord van collega’s in het veld.

Mijn verklaring is dat het niet mussen maar mossen moet zijn. Iedere huiseigenaar met een rieten dak op het noorden weet dat daar plukken mos op groeien. Die bewoner weet eveneens dat bij een hittegolf deze uitdrogen en dan van het dak afrollen. Zelfs van daken met dakpannen weet ik uit eigen ervaring. Combineer dit met het verwisselen van de U en de O in het verleden, deels door lokale verschillen in dialect, en het verklaart de huidige uitdrukking.

Vóór mijn onderzoek was de huismus zeer talrijk en niet altijd geliefd. Begin deze eeuw veranderde dat grotendeels. Hij kwam zelfs op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. De huismus verdient eerherstel! Bij een volgende hittegolf moet de uitdrukking zijn: de mossen vallen van het dak!