Bloemrijke, biodiverse bermen

Vanuit mijn keukenraam heb ik zicht op de groenstrook die twee weghelften van elkaar scheidt. Ik zie vier of vijf madeliefjes en een verdwaalde paardenbloem, verder is de strook groen. Soms zie ik een paar kauwtjes over het gras wandelen, op zoek naar slakjes of wormen. Verder is het maar een dooie boel. Dat moet toch anders kunnen?

“Jazeker”, zegt Anthonie Stip van De Vlinderstichting. “Door bermen en groenstroken ecologisch te beheren worden ze kleurrijker én biodiverser. Nederland heeft ruim 183.000 kilometer aan infrastructuur zoals wegen, spoorwegen en vaarwegen. De bermen of groenstroken langs deze wegen worden amper gebruikt en lenen zich vaak juist goed voor extensief, natuurvriendelijk beheer.” Bloeiende planten en struiken trekken in voorjaar en zomer insecten aan en produceren zaden. In herfst en winter levert de vegetatie zaden en bessen. Verschillende vogelsoorten profiteren daarvan: huismus, spreeuw, putter, groenling en een Rode Lijst-soort als kneu. Roofvogels als de torenvalk jagen in of boven de groenstrook, en heel soms wil er nog wel eens een patrijs broeden in ruigere bermen.

De meeste bermen in Nederland worden echter geklepeld: de vegetatie wordt met een klepelmaaier verhakseld, aan gort geslagen, en het haksel wordt niet afgevoerd. Met als gevolg dat vlinders en andere insecten dood worden gemaaid en anders wel hun leefgebied verliezen. Doordat de vegetatie blijft liggen wordt de grond te rijk: soorten als brandnetel en ridderzuring nemen de overhand. De berm verruigt en veel bloeiende planten verdwijnen. Jammer voor de bijen, andere insecten en vogels, maar ook jammer voor mensen die uit hun keukenraam best een kleurrijke berm met verrassende vogels willen zien.

De Vlinderstichting heeft onlangs Kleurkeur ontwikkeld, een nieuwe standaard voor ecologisch bermbeheer. Goed beheerde bermen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de biodiversiteit in Nederland; hard nodig na alle alarmerende berichten over de achteruitgang van de insectenstand. Maar wat is nou precies goed beheer?

“Om bloemrijke bermen te krijgen en te houden is maaien en afvoeren noodzakelijk. Twee sleutelbegrippen zijn daarbij variatie en fasering. Maaien is niet uit den boze, maar maai niet alles in één keer; het is belangrijk dat 15 tot 30 procent van de vegetatie bij elke maaibeurt sowieso blijft staan. Zo blijft een deel van het leefgebied van insecten in stand. Veel insecten overleven de winter als ei, larve of pop en vaak vinden ze een veilige plek in planten.”

Ook is het volgens Anthonie belangrijk dat de plantenresten een paar dagen blijven liggen zodat zaden en insecten op de grond kunnen vallen voordat de vegetatie wordt afgevoerd.

Dat is allemaal mooi, maar slechts zo’n tien tot vijftien procent van alle bermen wordt op dit moment op de goede manier beheerd. En dat terwijl al die kilometers groenstroken uitstekende leefgebieden en verbindingszones zouden kunnen zijn voor veel planten en dieren! Kunnen we zelf nog wat doen om te helpen de bermen bloemrijker te maken?

“Ga in ieder geval niet zelf maaien als je vindt dat het gras in de berm wat hoog staat”, benadrukt Anthonie. “Je kunt je gemeente vragen hoe het beheer momenteel is geregeld en of het natuurvriendelijk(er) kan. Een aantal gemeenten en provincies vraagt zelf al om het Kleurkeur, en we gaan de komende maanden het keurmerk actief onder de aandacht brengen van zowel opdrachtgevers als aannemers. Er valt nog een wereld te winnen.”

Meer op www.vlinderstichting.nl/kleurkeur.